«Ақ Жайық» 2000 жылдары не туралы жазды

Басы осы жерде.

2006 жыл

Қалада ауа температурасы -38 градус, 1972 жылдан бері бізде мұндай төмен температура байқалмады. Қар қалың жауған кезде қала қар жамылады. Ұзынқұлақтың айтуынша, біздің бүкіл техника көршілес Ақтөбедегі біреудің қалтасы үшін жұмыс істейді. Ал «Арнаулы автобаза» басшылығы қар тазалайтын және басқа техникалар 2000 жылдан бері сатып алынбағанын айтады. 29 наурызда күн толық тұтылып, атыраулықтар ғажайып ғарыш құбылысын тамашалады. 2006 жылдың 1 қаңтарында Атырау облысында 11 мыңнан астам мүгедек тұрды. Ең кең таралған санат - II топтағы мүгедектер, әрі қарай III топтағы мүгедектер, бала кезінен мүгедектер деп кете береді, ең соңында I топтағы мүгедектер. «Сазан-Құрақ» бірлескен кәсіпорнында 75 адамға арналған вахталық поселке түгел жанып кетті. Түтін дабылдатқыш жүйе іске қосылмай қалды. Ешкім зардап шеккен жоқ. 10 жыл ішінде ақбөкендер саны 25 мыңнан 1200-ге дейін азайды.

Астрахан ғалымдары біздің мемлекеттік органдарға итбалық өлекселеріне токсикологиялық, иммунологиялық және вирусологиялық талдау нәтижесін табыстады. 2006 жылы Атыраудағы қоршаған ортаның ластану индексі өте төмен – бар болғаны 2,3 болды. Біз еліміздегі 20 қаланың ішінде құрметті 3-орынға шықтық. Осылайша, мұнай-өнеркәсіптік аймақ орталығында шипажайға татитын ауа көрсеткіштері болды. Бұл құбылыстың себебі: атмосфералық ауаның жай-күйі 1970 жылдардағы атам заманғы екі станцияда таңғы сағат 7-ден кешкі 7-ге дейін бақыланады. Ал нағыз шығарындылар тасталатын түнде ешкім бақыламайды. Дәстүрдің жаңғыруы: Қазақстан халқының бірлігі күні Атырауда шеру өтті. Перзентханада көзі, ауызы және миы жоқ қыз бала дүниеге келді. Оппозициялық белсенді Сағынғали ҚАПИЗОВТЫ бір жыл бұрынғы сот шешімінің негізінде мәслихат депутаттығына кандидат ретінде тіркемеді, бұл шешім туралы кандидаттың өзі де білмеді. Бір жылға жетер-жетпес уақыт ішінде Бергей РЫСҚАЛИЕВ облыстық мәслихаттың хатшысы, қала әкімі, облыс әкімі секілді керемет мансап биігіне көтерілді. Қалада көптеген супермаркеттің орнына «Идеал» желісі пайда болды. Қорғанша қалашығын қазу кезінде атыраулық археологтар Будданың құрдасы (2,5 мың жыл) – сармат әйелдің сүйегін тапты.

«Атырау аруы» Гаухар РАХМЕТАЛИЕВА «Қазақстан аруы - 2006» республикалық сұлулық байқауының жеңімпазы атанды. Дамбыда құс тұмауына байланысты карантин жарияланды. Үй тауықтары мен көгершіндеріне вакцина егілуде. Сарыөзекте балық қырылып жатыр. АМӨЗ-де 7 миллион теңгеге бағаланған екі мұнай цистернасын шығару әрекеті тоқтатылды. Бұл ҰҚКД мен зауыттың қауіпсіздік қызметінің бірлескен жұмысы болды. Италиялық кришна әйел Клаудия Казаннику Қазақстанның Құрманғазы ауданында шекараны заңсыз кесіп алмақ болған. Итальяндықтың айтуынша, ол Үндістанға бармақшы екен, екі жыл бұрын сол бағытты бетке алыпты. Діндар әйел виза алуды мойындамай, осылайша бүкіл Еуропадан жаяулатып өткен. Ал біз оны Атырау-Амстердам ұшағына отырғызып, кері қайтардық. ТШО қызметкерлері мен олардың отбасылары облыстық перзентхананың алдына 350 көшет отырғызды. Суару және күтімін жасау ауруханаға жүктелді. Аллея іске аспады. Арбат пен Драма театрының алдындағы алаң өту үшін қайта ашылды. Каспийде Қаламқас кен орнында итбалық пен балық қайта қырылып жатыр. Ал кен орны маңындағы жағалауда ауданы 2 шақырым 10 метр болатын мұнай дағы табылды. Бірақ экологтар бұл екі фактіні дақ пен Қаламқас бір-бірінен едәуір қашықтықта орналасқан деп, байланыстыруға асықпайды. Атырау кәсіпкерлерінің көптен күткен жеңісі: тұтынушы, «Энергосбыт-Атырау-Жарық» және «Атырау-Жарықтың» үш жақты келісімінің жаңа редакциясында электр энергиясының іркілісі үшін айыппұл салу тармағы және қосылған электр қуатын көбейту кезінде шартты біржақты бұзу туралы тармақ жоқ. Назарбаев жаңартылған АМӨЗ-ді іске қосты.

2007 жыл

БҚО баспаханалары облыс әкімін жерді алыпсатарлықпен айналысқан деп айыптаған «Уральская неделя» басылымын басудан бас тартты. Әріптестеріне «Ақ Жайық» баспаханасы қолдау көрсетті. Қарабатанда «Гате иншаат» жұмысшылары ереуілге шықты. «Атыраубалық» лауазымды тұлғаларына қатысты қылмыстық іс қозғалды. Отандық балық өнеркәсібінің алыбы Каспий теңізінің қорықтық аймағында ауланған бекіре тұқымдастарды браконьерлерден жасырын сатып алып отырған. Жылыой прокуратурасының ТШО-дан еңбек тәртібін бұзғаны үшін жұмыстан шығарылғандарға «қасқыр билетін» - 400 кодын жою туралы талабы орындалды. Қарабатанда 500-ге жуық адамның тамақтан уланып, ауруханаға жатуына кінәлі болғандар ақыры табылмады. Каспий жағалауынан Қаламқас пен Қаражанбас кен орындарының арасында  400-ге жуық өлі итбалық табылды. Хабар-ошарсыз жоғалған «Нұрбанктің» топ-менеджері Жолдас ТЕМІРӘЛИЕВТІҢ туыстары атыраулық парламентшілерді қорқақ деп айыптады. Атырауда жер телімі кезегінде 25 мың адам тұр. «Каспий табиғаты» ҮЕҰ және «AЖ» бірлескен сауалнамасы көрсеткендей, Атырау тұрғындарының 88,4%-ы Қарабатаннан зауыт салынуына қарсы. Энтомологтар Атыраудан «жертөле масасының» жаңа түрін тапты. Бір бөлке нанның бағасы 40 теңгеге дейін қымбаттады. Авангард 3 ықшамаудандағы ауданы 43 ш.м. екі бөлмелі пәтер үшін 50 мың доллар, «Premier City» маңындағы ауданы 62 ш.м. пәтер үшін 125 мың доллар сұрап тұр. Мәжіліске сайлау нәтижесінде бір партиялы парламентке ие болдық. Экологтар ТШО-ға қарсы берілген талап арыз бойынша жеңіске жетті, күкіртті ашық ауада сақтағаны үшін айыппұл мөлшері 300 миллион доллардан немесе 38 миллиард теңгеден астам, бұл облыс бюджетінің жартысына жуығы. Атырау спортшылары тәуелсіз Қазақстан тарихында екінші рет (алғашқысы 1996 жылы ескекшілер болды) Олимпиадаға жолдама алды. Лия НУРКИНА мен Арман ШЫЛМАНОВ Бейжіңге барады.

2008 жыл

Осы уақытқа дейін жазасының бір бөлігін өтеген қала тұрғыны Шайхиев есірткі ісі бойынша ақталып шықты. Ол мемлекеттен моральдық зиян үшін 1 миллион теңге өндіріп алды. Құтырған қасқыр Сарытоғайдың (Махамбет ауданы) 11 тұрғынын қауып алды. Жилгородок-Авангард көпірінің құрылысы басталды, тұрғындар бұған қарсы. Мақат ауданының Комсомольск кенті тұрғындарынан келген хаттың ізімен сол жерге барған біздің тілшіміз бұл жерде газдың тіпті иісі де жоқтығына көз жеткізді. Алайда билік 134 миллион теңге жұмсалған газдандыру жұмыстарының сәтті аяқталғанын мәлімдеген еді. Ресми мәлімет бойынша, облысты газдандыруға 21 миллиард теңге бөлінген, 34 шақырым құбыр осындай сомаға жүргізіледі. Біз есептеп, таң қалдық - 2008 жылғы баға бойынша 1 метрлік құбыр «Жигули» бағасымен тең болған. Құлсары қаласының 70 мың халқы су жүйесімен қамтылмаған. Бас прокуратура сот үкімімен Рахат Әлиевтің мүлкін тәркіледі, соның ішінде Атырауда «Атырау әуе жолы» компаниясының 5 ұшағы (төрт Ту-134, бір Ту-154) және 3 Ми-8 тікұшағымен бірге базасы мен кеңсесін тәркіледі. Теңізде тағы да жаппай улану орын алып, асханада сальмонелла жұқтырған тауық еті мен пирожныймен түстенген 200 жұмысшы ауырып қалды. Бұл жолы кінәлі табылды. Ол санитариялық кітапшасы бар ақтөбелік аспазшы болып шықты.

Махамбет ауданында дауылды жел соғып, ондаған үй бүлінді, әсіресе аудан орталығының жанындағы ипотекалық қалашықтың шатыры ұшып, екі қабатты 80 коттедждің түгелге жуық қаптамасы жұлынып қалды. Ұшатын шатырлар облыстағы көптеген бюджет жобаларына тән құбылысқа айналды. Кезекті ҰБТ апелляциялық өтінішінің көптігімен есте қалды. Облыста адам ұрлаумен және бопсалаумен айналысқан интернационал банда (дағыстандық Кизляр бандиті бастаған жергілікті тұрғындар) ұсталды. Автоматпен қаруланған банда бірнеше рет кәсіпкерлерге батыл және қатал шабуыл жасалды. Бандиттер АМӨЗ бөлімшелерінің бірінің басшысын ұрлап, 5 миллион доллар төлем талап еткеннен кейін ұсталды. Назарбаев көптен күткен Балықшы-Жұмыскер көпірін ашты, ол мемлекет қазынасына 5,6 миллиард теңге шығындалды, бас мердігері «Трансстроймост» АҚ болды.

Аджип мұнай тазарту зауытына алаң таңдау жөніндегі қоғамдық тыңдаулар әдеттегідей аяқталды, яғни, ештеңе шешілмеді. Алдыңғы қатарда «Қарабатанға – қара бата!» деген жазуы бар плакат ұстаған «Каспий табиғаты» белсенділері тыңдауды біраз жандандырды. Махамбетте екі басы бар сәби дүниеге келді. АМӨЗ булану алаңында (Сасықсай) үш күн бойы мұнай өнімдерінің қалдықтары жанып жатты, қала түтіннен тұншығып жатты. Бұл күндері көмірсутектер бойынша ШРК 2,5 еседен асты деп хабарлады ресми экологтар. Академик Мұфтах ДИАРОВ Аджип датчиктерінің көрсеткіштеріне сүйене отырып: 2,5 емес, 300 есе асқанын мәлімдеді.

М.Диаровтың пікірінше, бұл жергілікті тұрғындардың денсаулығына ауыр зардап тигізетін апат болды. Қоғамдық көлік бағасы 25-тен 45 теңгеге дейін қымбаттады. Атырау ЖЭО жылу тарифін үштен бір есеге жуық көтерді. Қарабатандағы ереуіл: жалақыны көбейтуді және вахталық әдісті енгізуді талап еткен жұмысшылар колоннасы облыс орталығына қарай қозғалды. Полиция оларды таратып, бес белсендіні 5 тәулікке қамады. Облыстық әкімдік Аджиптің «Болашақ» МӨЗ құрылысындағы ахуалды бақылай алмайтынын мәлімдеді.

2009 жыл

Жаңа туған сәбиді сатпақ болды деген күдікпен облыстық перзентхананың бас дәрігері Жәнібек Көшалиев ұсталды. Қалалық сот оны жалпы режимдегі колонияда 7 жылға бас бостандығынан айыру жазасын берді. 4 ақпанда ұлттық валютаның кезекті девальвациясы орын алды. Екі айда айырбастаушылар 123,7 миллион доллар сатып, ал тұрғындардан 14,4 миллион доллар сатып алды. Арман Шылманов Бейжің Олимпиадасының қола алқасын жеңіп алды. Отбасының 52 жастағы әкесі ұлын кісі өлтірді деген заңсыз айыптауға наразылық ретінде үстіне бензин құйып, өзін-өзі өртеп жіберді. Алынған күйіктен ол сол күні кешке облыстық ауруханада қайтыс болды. Тек бірнеше айдан кейін алқабилер оның ұлын жазықсыз деп тауып, қамаудан босатты. Атырауда жалған долларды сатып алуды ұсынған екі камерундық ұсталды. Іс жүзінде келімсектер жалған монета жасау шеберлері емес, кәдімгі алаяқтар боп шықты. Олар алдымен ықтимал клиенттерге шынайы доллар берген, жалған монета жасау ойларында болмаған. Бүкіл кітапхана Ғ.Сланов атындағы бір кітапханаға біріктіріліп, Нұрсая ықшамауданындағы жаңа ғимаратқа көшті. Ол кезде сол жаққа №30А маршруты ғана жүретін. «Атырау» футбол командасы жаттықтырушы Вахид Масудовтың басшылығымен өз тарихындағы алғашқы жеңісіне жетіп, ел кубогын жеңіп алды. Қаржы полициясы Өңірлік мемлекеттік ОблМАИ аумағында жол полициясы қызметкерін пара алды деген күдікпен ұстамақ болды. Жол полицейлері өз қызметкеріне болысып, бірнеше ондаған тәртіп сақшылары төбелесті, содан кейін үш жол полициясы қызметкері ауруханадан бір шықты. Табельдік қарудан оқ атпағанына да шүкір. Кейін екі департаменттің астанадағы басшылығы жанжалды тоқтатты. Жазда салтанатты түрде екі көпір ашылды: «Мұнайшы» - Жилгородок пен Авангардтың шеткері аудандарын байланыстыратын көпір, ал екінші көпір өз бойымен өтетін даңғылдың арқасында «Бейбарыс Сұлтан» деген атау алды. Нысандар бюджеттен және жергілікті компаниялар мен кәсіпкерлердің ерікті қайырымдылығымен (облыс әкімдігінің өтініші бойынша) қаржыландырылды. Арнайы ақша жинау үшін әкімдік бұдан бұрын әлеуметтік жобаларды қолдау мақсатында «Бизнес-Көмек» мемлекеттік қорын құрды. Көпірлердің ашылу салтанаты өте керемет болды, бірақ көпір салушылар таныстырылымға шақырылмады. Шамасы, олар соңғы 8 айдағы жалақыларын талап етеді деп қорықса керек. Нұрсая ықшамауданында Мұз айдыны спорт сарайы ашылып, оған Ұлы Отан соғысында аты аңызға айналған ұшқыш, жерлесіміз Хиуаз Доспанованың есімі берілді. Атырауда облыстық әкімшіліктің шешімімен өзінің «Бейбарыс» кәсіби хоккей командасы құрылды. Бірінші құрамда 28 ресейлік «легионер»-ойыншы болды. Жайық өзені арқылы өткел салу кезінде салынып жатқан Мечников-Баймұханов көпірінің аралығы құлады. Нәтижесінде сегіз адам қаза болды. Құны шамамен алты миллиард теңгелік (шамамен 40 миллион доллар) нысанды «Трансстроймост» компаниясы Атырау облыстық әкімдігінің тапсырысымен салып жатқан. «Ақжайық» резерваты Рамсар конвенциясымен қорғалатын табиғи аймақтар тізіміне енгізілді. ҚМГ мен қытайлық «Синопек инжиниринг» компаниясы АМӨЗ-де хош иісті көмірсутек өндіретін кешен салу туралы келісімшартқа қол қойды. Келісімшарт құны - 1 миллиард доллар. «АЖ» жобаның экологиялық мінсіздігіне күмән келтірді, оны ондаған ҮЕҰ мен жүздеген қала тұрғыны қолдады. «Болашақ» зауытын салу кезінде вахталық жұмыс әдісіне көшкеннен кейін 7 мыңға жуық қосымша жұмыс орны құрылды. Бұл Аджип ККО мердігер компанияларындағы ереуілден кейін орын алды. Жұмысшылар жалақыны өсіруді және вахталық әдісті енгізуді талап етті. Тұрмыстық жағдайды ұйымдастырудағы қиындықтар мен білікті мамандардың жетіспеушілігіне байланысты вахтаға көшу процесі жаздың ортасына дейін жалғасты.

2010 жыл

Денсаулық сақтау саласы ұлттық бірыңғай жүйеге көшті. Енді біз медициналық қызметке тұрғылықты жеріміз бойынша бекітілмейміз, емхана мен дәрігерді таңдай аламыз. Кеден одағы күшіне енді. Атырауда алғаш Сәтпаев даңғылы арқылы «Мариот» қонақ үйінің жанынан жерүсті өткелі ашылды. Қарабатанда алғашқы қысқартулар басталды. Атырау МӨЗ-де бірінен соң бірі өрт болды, облыс тұрғындары зауыт аумағынан хош иісті көмірсутектер (КҚА) өндіретін кешен құрылысын қала сыртына көшіру туралы өтінішпен ел басшылығына жүгінді. Біздің ҮЕҰ-ға бейбіт шеруге шығуға рұқсат берілді, сондықтан олар музыка академиясының жанында рұқсат етілмеген митинг өткізді. «Арлан» ҮЕҰ төрағасы Макс БОҚАЕВҚА қолдарына «Таза Атырау үшін» плакаттарын ұстаған он шақты жастар қосылды. Құқыққорғау органдары не болып жатқанын сырттай бақылап, ешкімді ұстамады. Әскерге шақырылған 2625 атыраулықтың 927-сі немесе 35%-ы ғана қызметке жарамды деп танылды. Қалғандарында ішкі ағза ауруларынан бастап психикалық және неврологиялық аурулары бар болып шықты. Жоғарғы оқу орнындағы жанжал - АМУ студенттерінің бір тобы президентке білім беру мекемесінде пара беруге тура келетіні туралы шағыммен жүгінді: мемлекеттік емтихан кезінде «5» бағасы 10-15 мың теңге, диплом қорғау - 80-100 мың теңге, жатақхана ала алмайсың, оларды ақшаға басқа адамдарға жалдайды. Жаңа «Алмагүл» ықшамауданында ыстық су жоқ, ал 16 қабатты үйлерде лифті жұмыс істемейді. Қалалық білім бөлімі 180 миллион теңгеге СПМ-163-те бұрынғы «Күншуақ» балабақшасының ғимаратын сатып алды. Құжаттар бойынша ғимаратқа сапалы жөндеу жүргізілген, ал іс жүзінде бұл қираған ескі орын. Қарабатанда алғашқы қысқарту жүргізілді, жыл соңына дейін 8 мың адамды «босату» жоспарланып отыр, оның 5-еуі жергілікті тұрғындар. ҚР Мұнай және газ министрі Сауат МЫҢБАЕВ ТШО тыйым салынған тереңдіктен мұнай өндіру арқылы заңды бұзып отыр деп мәлімдегеннен кейін қаржы полициясы компанияға қатысты ҚР Қылмыстық кодексінің 190-бабы бойынша («Аса ірі мөлшерде кіріс алуға байланысты заңсыз кәсіпкерлік») қылмыстық іс қозғады. Қалада аумақты заңсыз орнатылған металл гараждардан тазарту бойынша ауқымды акция басталды. Бір рет қолданылатын шприцтер шығаратын Атырау зауыты іске қосылды. Мұнайлы Ембідегі ереуілдер мен аштық жариялау - ереуілшілер «Ембімұнайгаз» ӨФ директоры И.Баймұхановты жұмысынан босатуды, бұрынғы тарифтік кестені қалдыруды, аудандық коэффициентті сақтауды, жұмысшыларға кәсіподақ комитетінің төрағасын сайлау мүмкіндігін беруді және акцияға қатысқандарды қудаламауды талап етті. Жылдан жылға бізге өмірлік маңызы бар дәрі-дәрмектің жетіспейтіндігіне шағымданатын мүгедектер мен созылмады сырқаттары бар науқастардан шағым көп түседі. Бұған себеп - тендер кешіккендіктен дәрі-дәрмектер науқастарға жыл басынан бастап емес, жазда жете бастайды. 2007 жылы Мақат ауданын сумен қамтамасыз етуге «Ауыз су» бағдарламасы бойынша облыстық бюджеттен 149 миллион 400 мың теңге, ал 2008 жылы тағы 220 миллион 928 мың теңге бөлінді. Ал Мақат апталап сусыз отыр. «Атыраубалық» мемлекет меншігіне алынды.

Дайындаған Зульфия ИСКАЛИЕВА