В Атырау +1 
Атырауда қытайлық зауыттар туралы әңгімелер күшейіп, тұрғындар құжатсыз мигранттарға алаңдап жатқанда, облыс әкімі Ляонин провинциясымен бауырластық келісімге қол қойды. Қытай өңірге деген қызығушылығын барған сайын арттыруда — бұл тек мұнаймен шектелмейді.
Еске сала кетейік, Атырау облысының әкімі Серік Шәпкенов пен қала әкімі Шәкір Кейкин бастаған делегация қазіргі уақытта Қытайдың төрт провинциясы мен сегіз қаласын аралап жүр. Бұл — Атырау Қазақстан мен Қытай мүдделерінің тоғысқан маңызды нүктесіне айналғанының тағы бір дәлелі.
«АЖ» осы достық тарихын әр түрлі қырларымен еске алады.
Атырау облысы Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықта маңызды рөл атқаратыны белгілі: мұнда ірі инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асуда, логистика мен білім беру бастамалары іске қосылып, мұнай-газ және химия салаларының болашағы талқыланады.
— Облыс басшысы Ляонин провинциясының орталығы Шэньян қаласында өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымының халықтар достығы мен бауырлас қалалар форумына қатысып, шара барысында Атырау облысы мен Ляонин провинциясы арасындағы бауырластық келісімге қол қойылды, — деп хабарлайды әкімдіктің баспасөз қызметі.
Су тасқыны кезіндегі «құтқарушы шеңбер»
Өткен жылдың маусым айында Қытайдан Атырауға көктемгі су тасқынынан зардап шеккендерге арналған үлкен гуманитарлық көмек — палаткалар, етік, күректер жеткізілді. Өңір басшылығы Қытай Халық Республикасына қолдау көрсеткені үшін алғысын білдірді.
Осы кезде Орталық Азиядағы Ляньюньган портының өкілі Чжао Вэй Ляньюньган мен Атырау бір-бірінен алыста болса да, халықтар арасындағы өзара түсіністікке кедергі болмайтынын атап өтті.
2024 жылғы наурызда Қазақстан мен қытайлық Jiangsu SOHO Holdings компаниясы Нанкин қаласында «Орталық Азия – Цзянсу» атты сауда-логистикалық хаб құру туралы келісімге қол қойды. Жоспар бойынша, Қазақстан тауарлары, оның ішінде Атырау өнімдері, делдалсыз тікелей Қытай нарығына шығуы тиіс болды. Сондай-ақ, Қарабатанда қытай капиталымен мұнай-химия зауытын салу мәселесі қаралды.
Білім беру ме, әлде ықпал ету құралы ма?
Соңғы жылдары Қытай өз мүдделерін білім саласы арқылы белсенді түрде алға тартып келеді. Қытайдың жоғарғы оқу орындары Қазақстанда филиалдарын ашуда, оның ішінде мұнай-химия және инженерия бағыттары бойынша бағдарламалар бар. Колледждер мен университеттерде бірлескен шеберханалар құрылып, жұмысшы кадрларды даярлау жобалары іске асырылуда.
2010 жылдардан бастап Атырауға Қытайдан этникалық қазақтар білім алу үшін келе бастады. Мемлекеттік гранттар, диаспораны қолдау және тарихи Отанына оралу тілегі Атырауды «қандастардың» бейімделу орталығының біріне айналдырды. Кейбіреулері қалып, отбасын құрып, кен орындарында жұмысқа орналасты. Алайда, бір бөлігі бюрократия мен құжат алудағы қиындықтарға байланысты кетуге мәжбүр болды.
Текетірестер мен наразылықтар
Бәрі бірдей оңай болмады. 2013 жылғы қарашада Атырау мұнай өңдеу зауытында ірі жанжал болды: куәгерлердің айтуынша, қытай жұмысшылары қазақ жұмысшыларымен сөзге келіп, тіпті олар шабуылдаған деген ақпарат тарады.
2015 жылғы қаңтарда прокуратура мен учаскелік полиция қызметкерлері миграциялық режимді бұзған 38 қытай азаматын ұстады. Олар қыркүйекте келгенімен, ІІМ-ге тіркелмеген. Сот оларды кінәлі деп танып, елден шығарды.
2018 жылы Атырау мұнай өңдеу зауытының күзетшілері мен қытайлық мердігерлер арасында тағы бір жанжал болды.
2019 жылғы 28 қарашада ҰҚК қызметкерлері Қытай Халық Республикасының екі азаматын 2 миллион теңге пара бермек болған кезде ұстады. Ақша шетелдік жұмысшының әкімшілік ісін жеделдетуге арналған еді.
Сол жылы Атырауда қытайлық қоқыс өңдеу зауыты салынатыны туралы сыбыстар шығып, қалада наразылық өршіді. Билік Қытайдың қатысын жоққа шығарғанымен, халық жобалар басталғанға дейін өз пікірлерін айтуға ұмтылғаны байқалды.
2023 жылғы қарашада полиция Каспий ықшам ауданында құжатсыз тұрған төрт қытай азаматын ұстады.
Теңгерім бе, күйзеліс пе?
Эмоцияларды ысырып тастасақ, Қытаймен ынтымақтастық өңірге елеулі экономикалық және әлеуметтік пайда әкелуі мүмкін екені айқын. Алайда ашық диалог пен айқын ақпарат саясаты болмаса, бұл жобалар жұрттың алаңдаушылығы мен сенімсіздігін тудыратын түрлі бастамаларға айналуы мүмкін.
Адамдар жобаларға қалай қатысуға болатынын, жергілікті кадрлар үшін қай жерде мүмкіндік бар екенін түсінгісі келеді — сондай-ақ биліктен экологияның, жұмыспен қамтудың және мәдениеттің қорғалатынын естігісі келеді.
Әйтпесе зауыттардың дыбысы мен мұнай сорғыларының шуылынан ұлтаралық және мәдениетаралық қақтығыстар оңай тұтануы мүмкін. Ал ешқандай бауырластық келісімдері оларды баса алмайды.
Айгүл МАНСУРОВА