​Мұнайдан өндіріске дейін: Қазақстандағы инвестицияның негізгі бес бағыты

Қазақстанның инвестициялық картасы қарқынды өзгеруде: мұнай-газ секторы өзінің жетекші позициясынан төмендеп, аймақтар капитал үшін бәсекелестікті арттырып отыр, ал мемлекет инфрақұрылым мен әлеуметтік жобаларға белсенді түрде инвестиция салып жатыр. Қайта жарақтандыруға инвестиция салу көлемі азайып бара жатқанымен, өңдеу өнеркәсібі тұрақты өсім көрсетіп, ел экономикасының дамуының жаңа перспективаларын ашуда, деп хабарлайды EconomyKZ.org.

Мұнай-газ саласына инвестиция үшінші жыл қатарынан азайып келеді

Бұрын мұнай-газ Қазақстандағы инвестицияның негізгі тірегі болатын – жалпы көлемнің 40%-ынан астамы осы салаға тиесілі еді. Бірақ 2021 жылдан бері инвестициялар тұрақты түрде төмендеп жатыр. 

Бұған бірнеше себеп бар: Теңіз кеңейту сияқты ірі жобалардың негізгі кезеңдерінің аяқталуы, «жасыл» экономикаға көшу үрдісі, көміртекті секторларға қысым және мұнай нарығындағы тұрақсыздық.

Бұрын мұнай секторы жалпы инвестициялық өсімді қамтамасыз етсе, қазір керісінше, баяулатып жатыр. Бұл – маңызды белгі: енді тек мұнай долларларына сенуге болмайды.

Атырау облысы енді негізгі инвестиция орталығы емес

Тағы бір өзгеріс – инвестициялық орталықтың ауысуы. Бұрын мұнай-газ арқасында көш бастап келген Атырау облысы енді біріншілікті басқа өңірлерге бере бастады. 2024 жылы Түркістан, Алматы облыстары сияқты өңірлерде инвестиция өсімі жылдамдап келеді.

Бұл құрылымдық өзгеріс: инфрақұрылым, агроөнеркәсіп пен өндіріс жобалары қолдау тауып жатыр, ал Қазақстанның инвестициялық картасы біртіндеп теңгерімді бола бастады.

Бюджеттік инвестициялар өсуде

Мемлекет белсенді рөлге көшті: бюджеттік инвестициялардың үлесі жалпы ішкі инвестициялар көлемінде 22%-ға жетті. Әсіресе инфрақұрылым, денсаулық сақтау, білім беру, су шаруашылығы және жылу электр орталықтары салаларында белсенділік байқалады.

Бұл қисынды қадам: жеке инвестициялардың баяулауы жағдайында мемлекет экономиканы қайта жандандыру міндетін өз мойнына алып отыр. Бірақ негізгі сұрақ – осы жобаларды басқару сапасы жеткілікті бола ма?

Негізгі құралдарды жаңартуға инвестиция азайып жатыр

Алаңдатарлық үрдіс – негізгі құралдарды жөндеу мен жаңартуға бағытталған инвестицияның төмендеуі. 2025 жылдың І тоқсанында жалпы инвестиция өссе де, технологиялық жаңартуға салым 14,5%-ға азайды.

Бұл – дабыл белгісі: өндірістік қуатты жаңартпай, бәсекеге қабілеттілікті жоғалту қаупі бар. Кәсіпорындар не үнемдеуге мәжбүр, не ұзақ мерзімді болашаққа сенімсіз. Бұл алдағы жылдары өнім сапасына да әсер етуі мүмкін.

Өңдеу өнеркәсібіне инвестиция екінші жыл қатарынан өсіп келеді

Жақсы жаңалық – өңдеу өнеркәсібіне инвестиция тұрақты өсіп отыр: екі жыл қатарынан +20%. Әсіресе тамақ өнімдерін өңдеу, металл өңдеу, фармацевтика және құрылыс материалдары салаларында белсенділік бар.

Бұл бағытты күшейту қажет: өңдеу өнеркәсібі – экономиканың әртараптануының және қосылған құны жоғары экспорттың негізі. Бұл жерде де жұмыс орындары, салық түсімдері және сыртқы нарықтардағы тұрақтылық артады.

Бұл нені білдіреді?

Қазақстан қазір инвестициялық бетбұрыс кезеңінде тұр. Мұнай секторы бұрынғыдай инвестицияның кепілі емес. Өңірлер дамуға мүмкіндік алып жатыр, бірақ жаңа өсім драйверлері қажет. Олар мыналар болуы мүмкін:

• Өңдеу өнеркәсібі
• «Жасыл» және цифрлық жобалар
• Ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі
• Инфрақұрылым

Маңыздысы – ақшаны «игеру» емес, оны нақты нәтиже беретін бағыттарға бағыттау. Сонда ғана инвестициялар есептегі сандар емес, болашақ дамудың мықты іргетасы болады.