Президенттің Атырауға сапары: негізгі мәселе - мұнай және газ

ҚР Президенті Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ Атырауға жұмыс сапары барысында «Салтанат Сарайында» мұнайгаз саласын дамыту мәселелері бойынша кеңейтілген мәжіліс өткізді. Жиналғандарды Қазақстан мұнайының 120 жылдығымен құттықтаған мемлекет басшысы Энергетика министрі Қанат БОЗЫМБАЕВҚА сөз берді.

- Қазақстанда 300-ден астам кен орнында мұнай өндіріледі. Мұнай қорларының көлемі 90-жылдардағы 5,3 млрд баррельден 30 млрд-қа дейін көбейді. Қазір біз барланған мұнай қоры бойынша әлемде 12-орында, газ бойынша 22-ші орындамыз, - деді Бозымбаев. Оның айтуынша, тәуелсіздік жылдарында 1,5 миллиард тонна мұнай және 740 миллиард текше метр газ өндірілген – сәйкесінше, Ұлттық қорға түсетін түсімнің жалпы көлемі 31,6 триллион теңге болған.

Министр жаңа жобалар туралы да айтты - 2025 жылға дейінгі кезеңде Исатай, Абай, Жеңіс, Қаламқас-Теңіз және Хазар жобаларына салынған инвестициялардың жалпы көлемі 5 миллиард доллардан асады.

- Мұнайгазхимия ел экономикасы үшін үлкен әлеуетке ие. Әлемде мұнай химиясына салынған әрбір доллар 2-3 доллар береді және 7 жаңа жұмыс орнына дейін ашуға ықпал етеді. Бүгінгі таңда бізде жалпы құны 12 млрд доллардан асатын 8 перспективалы инвестициялық жобалар бар. Олардың негізгілері - Атыраудағы Полипропилен және Полиэтилен, олар бойынша инвестициялар көлемі - 9 млрд доллар.

Полипропилен жобасы бойынша құрылыс жұмыстары кесте бойынша жүріп жатыр және 2021 жылы аяқталады. Полиэтилен әлемдегі ең ірі өндіруші Borealis-пен бірлесіп жүзеге асырылуда. Жыл аяғында Үкіметаралық келісімге және осы жобаны мемлекеттік қолдау туралы келісімге қол қойылады деп күтілуде.

ЕСКІ КЕНІШТЕР МЕН СУ ТАПШЫЛЫҒЫ ТУРАЛЫ

Тақырыпты «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ »АҚ Басқарма төрағасы Ахметжан ЕСІМОВ жалғастырды. Ол полипропилен өндіретін зауыттың І фазасын салу кезінде жергілікті қамтуға баса назар аударылады деп сендірді:

- Құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізетін 36 қосалқы мердігерлік ұйымдардың 33-і қазақстандық. Биыл газ турбиналық станциясын, келесі жылы су тазарту қондырғысын іске қосу, ал зауытты 2021 жылдың ортасында іске қосу жоспарланған.

Содан кейін ол бірнеше проблемалық мәселелерді, соның ішінде сарқылған кен орындары туралы айтты.

- Әсіресе, олар Маңғыстау облысында көп, ол жақта мұнай өндіру, өкінішке орай, азайып, табыстылық төмендеуде. Мұндай кен орындарын одан әрі игеру және қалдық қорларын өндіру үшін жаңа технологиялар мен инвестициялар қажет. Бұл тұрғыда Ресейде оң тәжірибе бар, онда қиын өндірілетін мұнай өндірісін ынталандыруға бағытталған бірқатар заңдар қабылданды. Олар, атап айтқанда, кейбір кеніштер бойынша салық мөлшерлемелерін саралауды, бір жылға босатуға дейін қарастырады. Нәтижесінде қиын мұнай өндірісі ұлғаюда, жаңа ұңғымалар бұрғылануда, жұмыс орындары көбейіп келеді.

Негізгі проблемалардың бірі - Атырау және Маңғыстау облыстарындағы судың тапшылығы, ал мұнайхимия кешендерінің енгізілуіне байланысты оған қажеттілік артуда. Осыған байланысты Маңғыстау облысында «Қаражанбасмұнай» бірлескен кәсіпорнымен бірге ірі су дайындау зауытын салу туралы шешім қабылданды:

- Бұл зауыт өндіріс үшін дайындалған судың қажетті көлемін беріп қана қоймай, аймақты сапалы сумен қамтамасыз етеді. Мәселе меншік қаражаты есебінен шешіледі.

КӨКЖИДЕНІ ЖОҒАЛТЫП АЛМАУ КЕРЕК

Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм МЫРЗАҒАЛИЕВ экология туралы ғана емес, сонымен бірге, мұнай өндіру көлемінің төмендеуі аясында жоспарлау туралы айтты:

- Болжам бойынша, 2030 жылға дейін мұнай өндірісі ТШО ККЖ және Қашағандағы мұнай көлемінің көбеюі арқасында артады. Содан кейін бірқалыпты төмендейді. Басқа, кемелденген кен орындарында мұнай өндіру азайып келеді - мысалы, Қызылорда облысында жыл сайын 1 миллион тоннаға азаяды. Орташа мерзімді келешекте Ақтөбе және Маңғыстау облыстарында азаяды деп күтілуде. Сондықтан қазірдің өзінде геологиялық барлау жұмыстарын жандандыру қажет. Өйткені жаңа кен орындарын ашу мен іске қосуға кем дегенде 10-15 жыл уақыт кетеді. Геологтар болжамды ресурстары 130 млрд тоннаға дейінгі 15 шөгінді бассейндерін анықтады, олардың 5-і игерілген, 5-і нашар зерттелген және 5-інің келешегі шамалы. Біздің министрлік Энергетика министрлігімен және «Қазмұнайгазмен» бірлесіп, 2021-2025 жылдарға арналған геологиялық барлау бағдарламасын әзірлеуге кірісті. Онда болашағы бар учаскелер мен қажетті қаржы ресурстары көрсетіледі.

Мырзағалиевтің айтуынша, соңғы жылдары жағылған газ көлемінің азаюы салдарынан мұнайгаз компанияларының атмосфераға эмиссиялары азайған. 2006-2018 жылдар аралығында бұл көлемдер 4 есе азайған. Ол мұнайгаз компаниялары қызметінен туындаған негізгі экологиялық проблемаларды атады. Бірінші - Маңғыстау облысында 3,6 млн текше метрден астам мұнай қалдықтарының едәуір мөлшері жиналған, мәселе ондаған жылдар бойы шешілген жоқ. Ал 3 апта бұрын министрлік пен «Қазмұнайгаз» арасында меморандумға қол қойылып, соған сәйкес ҚМГ 2023 жылға дейін барлық қалдықтарды өңдеуге міндеттелді.

Екіншісі - Көкжиде жер асты суларының ықтимал ластануы. Көкжиде - бірегей кен орны, ол бүкіл Батыс өңірі тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыра алады. Су қоры 1983 жылы тәулігіне 196 мың текше метр мөлшерінде бекітілді. Қазіргі уақытта кен орнында 8 жер қойнауын пайдаланушы қарқынды жұмыс істеуде және ауыз судың ерекше көзін ластау қаупі бар. Осыған байланысты үкімет Көкжидені зерттеуге қаражат бөлді - үш жыл бойына, 2019 жылдан бастап жер асты суларының қорына қайта бағалау жүргізіледі, кен орны контуры нақтыланып, қоршаған ортаға нақты жүктеме бағаланды. Бұдан басқа, министрлік мұнай операцияларын бақылауды күшейтеді.

МИНИСТРЛЕР КАБИНЕТІ МЕН ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ МІНДЕТТЕРІ

Содан кейін ірі үш компанияның басшылары Имер БОННЕР (ТШО), Ричард ХОУВ (НКОК)) және Эдвин БЛОМ (КПО) сөз сөйледі.

Отырыстың соңғы бөлігінде ҚР Президенті үкімет алдына бірқатар міндеттер қойды.

- Үкіметке NCOC консорциумының барлық мердігер ұйымдарымен бірге Қашаған кен орнын толық игерудің толыққанды Жол картасын жасауды тапсырамын. Теңіз бен Қарашығанақта - бұл кен орындарында өндіріс 2025-2031 жылдары ең жоғары болады. Әрі қарай шығындар азайып, көбейеді деп болжанады. Сондықтан ККЖ жобасын жоспарланған мерзімде жүзеге асыру қажет. Екіншіден, мен жергілікті қамту деңгейін 32 пайызға дейін көтерудің маңыздылығын атап өткім келеді.

Тоқаев тұрғындар мен бизнес үшін өте өзекті болып отырған газ бағасына қатысты жағдайға да тоқталды.

- Үкіметке бірінші кезекте тұрғындар үшін газ бағасының қол жетімді болуын қамтамасыз етуді тапсырамын. Бұл оңай мәселе емес, оны кешенді шешу керек. Экспорттық және транзиттік көлемді тасымалдаудан түсетін кірістің өсуі «ҚазТрансГаз» ұлттық операторына өзінің қаржылық тұрақтылығын сақтай отырып, бағалардың біртіндеп төмендеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Келесі жыл басталғанша шешім қабылдау керек.

Сөзін түйіндей келе, ол ірі мұнайгаз компанияларын жергілікті, қазақстандық кадрларды белсенді тартуға шақырды.

- Қазақстандық мұнайсервис компанияларын қаржыландыруды арттыру үшін кепілдендірілген келісімшарттар болған жағдайда келісімшарттар бойынша банктерден несие алу мүмкіндігі маңызды деп санаймын. Мысалы, ТШО-мен жасалған келісімшарт кез-келген банк үшін несие кепілдігі болып табылады. Ұлттық банкке осы мәселемен айналысу керек.

Нұргүл ХАЙРУЛЛИНА

Суреттерді түсірген автор