Мұнай өңдеу зауытын сату неге қиын: сарапшылар инвестициялық тартымдылығы әлсіз деп түсіндіреді

«Самұрық-Қазына» алдағы бес жылда өзінің 15 активін бәсекелестік ортаға шығармақшы, деп хабарлайды ENERGY MONITOR телеграм-арнасы.

Бес активті IPO/SPO арқылы бәсекелестік ортаға беру ұсынылады:

• Қазақстан темір жолы (2026 ж); 
• Қазпошта (2028 ж); 
• Қазақтелеком (2027–2029 жж.); 
• QazaqGaz (2027–2029 жж.); 
• Qazaq Green Power (2029–2030 жж.). 

10 активті бәсекелестік ортаға басқа жолдармен беру ұсынылады:

• Атырау мұнай өңдеу зауыты (2028 ж); 
• Павлодар мұнай химия зауыты (2028 ж.); 
• Aysir Turizm ve Insaat A.S. (2026–2027 жж.); 
• KMG International N.V. (2026–2027 жж.); 
• Тау-Кен Алтын (2029 ж.); 
• Мархит (2026 ж.); 
• Солтүстік Қатпар (2026–2027 жж.); 
• ШалқияЦинк ЛТД (2026–2027 жж.); 
• НҰРСАТ+ (2026–2027 жж.); 
• СК-Девелопмент (2026 ж.). 

«Басқа жолдармен» дегеніміз не болуы мүмкін?

• Толық сату (100%);
• Ішінара сату (49%-ға дейін); 
• Сенімді басқаруға беру.

Қазақстандық МӨЗ-ге қатысты айтсақ, кем дегенде 50%-ы КМГ-нің меншігінде қалады, өйткені олар стратегиялық нысандарға жатады.

Бірақ қалған 50%-ын баланстық құн бойынша сату мүмкін болмайды. Тек өңдеу есебінен ғана пайда әкелетін зауыт үшін (мұнайды жеткізушілерге қайта өңдеу қызметі) тым қымбат. Егер МӨЗ-дер өз бетінше маркетингпен айналысса (мұнай сатып алу және мұнай өнімдерін сату) - МӨЗ-ді сатып алуға ниет білдірушілер көп болар еді.

Мысалы, АМӨЗ-ді алайық - зауыт жыл сайын өңдеу құнын инфляция деңгейіне дейін арттыруды жоспарлады. АБРТ не істейді? Өңдеу құнын 15%-ға төмендетеді және монополиялық кіріс үшін үлкен айыппұл салады (даулы). Зауытты жаңғырту және одан әрі кеңейту жоспарларына арналған несиелерді қалай өтеуге болады?

Мұндай қатаң шарттарда қосымша инвесторды ғана емес, басқарушы компанияны да табу қиын (Татнефть қарастырды, бірақ оның талаптары ел үшін қолайлы болмады).

Ал IPO-ға қойылатын компаниялардың арасында QazaqGaz-ге инвестиция салуға болады, себебі экспорттық табыс және үлкен транзиттік әлеует бар.