В Атырау 0 
Сот процесі басталмай тұрып, қаза тапқан қыздың отбасы мен олардың адвокаты тергеу барысына наразылық білдіріп, редакцияға жүгінген еді. Сотта олар тергеудің объективті жүргізілуін талап етуде.
Еске сала кетсек, өткен жылдың 25 маусымында Жеңіс саябағында бюст құлап, 7 жасар қыз қаза болды. Оның інісі мен әкесі де ауыр жарақат алды.
Сотқа дейінгі тергеу ҚР Қылмыстық кодексінің 306-бабының 3-тармағы («Қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейтін тауарларды шығару немесе сату, жұмыстарды орындау немесе қызметтер көрсету») бойынша жүргізілді. Бұл бап бойынша түрі төрт жылдан сегіз жылға дейін бас бостандығынан айыру ретінде жаза қарастырылған. Іс 30 желтоқсанда аяқталды, ал негізгі сот процесі 31 наурызда басталды.
Ескерткіштер тарихы
Ұлы Отан соғысының батырларына арналған ескерткіштер 2020 жылы демеушілердің қаражатына орнатылды. Жеңіс саябағында барлығы 14 бюст қойылды. Қайғылы оқиғадан кейін Атырау қаласының әкімі Шакир Кейкин олардың техникалық жағдайын тексеруді тапсырды. Бұл жұмысты 2 миллион 100 мың теңге көлеміндегі тендерді жеңіп алған QRG Geo ЖШС жүзеге асырды.
Атырау қаласы әкімінің орынбасары Тлек Махуов Жеңіс саябағындағы 14 ескерткіштің техникалық жағдайы қанағаттанарлықсыз деп танылғанын мәлімдеді. Қайғылы оқиғадан кейін олар турникеттермен қоршалып, 80 жылдық Жеңіс мерекесіне орай қалпына келтірілді. Кейіннен ескерткіштер коммуналдық меншік балансына берілді.
Бұған дейін әкімдік бұл ескерткіштердің нақты иесі кім екенін білмеген, яғни олар иесіз болған. Салыстыру үшін: әкімдік балансындағы басқа 8 ескерткіштің жағдайы қанағаттанарлық деп танылды.
Іс барысы және айыптау
Қайғылы оқиғаға қайта оралсақ, жарақаттан кейін сауыға алмаған қыз ауруханада көз жұмды. Осыған байланысты ескерткіштерді орнатумен айналысқан жеке кәсіпкерге қарсы қылмыстық іс қозғалды.
Зардап шеккен тараптардың мүддесін қорғаушы адвокат Айбар ҚОСЫМБАЕВ ескерткіштердің орнатылуы заң талаптарын өрескел бұзғанын мәлімдеді.
Оның айтуынша, бұл жұмыстар "Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы" заңға, сондай-ақ ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің ашық конкурс өткізуді талап ететін №103 бұйрығына қайшы жүргізілген.
– Егер барлық талап сақталған болса, қайғылы оқиға болмас еді, – дейді адвокат. – Заң ашық конкурс өткізуді, мердігерді таңдауды және келісімшарт жасасуды талап етеді. Алайда конкурс өткізілмеген. Әкім мен оның орынбасары мердігерге ақшаны ауызша және жазбаша түрде аударуды тапсырған.
Адвокат пен қыздың әкесі сол кездегі қала әкімі Қайрат ОРАЗБАЕВ пен оның орынбасары Ұлықбек ТІНӘЛИЕВКЕ қарсы қылмыстық іс қозғауды талап етті. Алайда олардың өтініші қабылданбаған.
– Полиция департаменті мен прокуратура ҚР ҚК 361-бабы («Қызметтік өкілеттіктерді асыра пайдалану») бойынша қылмыстық іс қозғаудан бас тартты. Біз Қазақстанда адам өмірі бағаланбайды деп есептейміз. Егер прокуратура айқын заң бұзушылықтарға қарамастан іс қозғаудан бас тартса, кімге жүгінеміз? Президентке ме, әлде Құдайға ма? – дейді адвокат.
Ол сондай-ақ жеке кәсіпкердің ескерткіштерді жобалық құжаттамасыз және орналастыру орындарын келісусіз орнатқанын хабарлады. Өткен жылдың шілде айында іс жеке өндіріске бөлінген, бірақ сол кезде Оразбаевтан да, Тінәлиевтен де жауап алынбаған.
"Бізге ешкім құлақ аспайды"
Қаза тапқан қыздың әкесі Айдос САДЫРОВ тергеу шынайы кінәлілерді анықтамады деп есептейді.
- Біз прокуратураға, полицияға жүгіндік, бірақ бізге ешкім құлақ аспайды. Барлық кінәні бір адамға арта салды, – деді ол.
Оның айтуынша, ескерткіштер бар болғаны бір арматурамен бекітілген, ол желдің екпініне шыдамай құлаған. Адвокат пен қыздың әкесі іс фигуранттарымен бетпе-бет кездестіру болмаған мәлімдеді.
- Сол күні жаңбыр жауып тұрды, біз ескерткіштің ығын паналадық. Кенеттен қатты жел тұрып, құрылым бізге құлап түсті. Ұлым жарақаттан кейін көруі нашарлап, мүгедек болып қалды. Отбасымыз қатты күйзеліске ұшырады. Жұбайым ауыр күйзелісте. Қызымның қазасынан кейін менің жүрегім сыр бере бастады, – деді Айдос.
Ол сондай-ақ қайғылы оқиға болған күні ауруханада кезекші гинеколог болмағанын айтты. Қыз алған кейбір жарақаттарды дәл осы маман қарауы керек еді, бірақ медициналық көмек кешіктіріліп көрсетілген. Ол балалар ауруханасын жедел медициналық көмек көрсету үшін. салалық мамандармен, соның ішінде гинекологпен қамтамасыз етуді талап етеді.
– Біз гинекологты шамамен бір сағат күттік, ал көмек шұғыл қажет болды. Балалар ауруханасы мұндай жағдайларға дайын болуы керек. Оған қоса, тергеуге сенбеймін. Егер заң жұмыс істемесе, осындай қайғылы оқиғалар қайталана береді, – деп қосты ол.
Қаланың бұрынғы әкімшілік басшыларымен байланысып, олардың пікірін білу мүмкін болмады.
Еске сала кетсек, Ұлықбекк Тінәлиев 2019 жылдың 15 наурызында Атырау қаласы әкімінің орынбасары болып тағайындалды. 2020 жылы ол қызметінен өз еркімен кетіп, кейін Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қоғамдық-саяси жұмыс басқармасының басшысы болды. Мемлекеттік қызметке дейін ол он жыл бойы үкіметтік емес ұйымдар секторында жұмыс істеген.
Қайрат Оразбаевқа келетін болсақ, 25 желтоқсанда Атырау қаласының №2 соты оған үкім шығарды: ол ҚР ҚК 361-бабының 4-бөлігі, 3-тармағы («Қызметтік өкілеттіктерді асыра пайдалану, ауыр зардаптарға әкелу») бойынша кінәлі деп танылды. Ол 3 жылға бас бостандығын шектеу жазасын алып, мемлекеттік наградаларынан, соның ішінде "Құрмет" орденінен айырылды.
Осы уақытта Атырау қаласының тергеу басқармасынан редакцияға жауап келді. Жауаптың мазмұнына қарағанда, жай ғана сырғытпа жауап берілген. Полиция зардап шеккен отбасының сөздеріне сүйене отырып қойылған негізгі сұрақтарды елемеген. Әкім мен оның орынбасарының әрекеттерін бағалаудан бастап, ҚР ҚК 361-бабы бойынша іс қозғаудан бас тарту себептеріне дейін негізгі мәселелер бойынша толық түсініктеме берудің орнына – «Іс сотқа жолданды» деп, қысқа әрі ресми жауап берген.
Бізге ескерткіштерді тендерсіз, жобалық құжаттамасыз және монтаждау ережелерін өрескел бұза отырып орнату туралы бұйрықтың заңдық бағасы бойынша, ҚР ҚК 361-бабы («Қызметтік өкілеттіктерді асыра пайдалану») бойынша іс қозғаудан бас тарту себептері туралы, бұл бұйрықты берген тұлғаларға қатысты сауалларға ешқандай түсініктеме берілмеді. Жобаның, техникалық құжаттаманың жоқтығы және құрылымның қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмеуі туралы да жауап алынбады. Барлық шешімдер әкімдікте қабылданғанына қарамастан, тек мердігерді ҚР ҚК 306-бабы бойынша айыптау туралы шешімнің негіздемесі түсіндірілмеді. Қайтыс болған қыздың отбасы әлденеше рет мемлекеттік қызметкерлерді жауапқа тартуды талап еткенімен, прокуратура неге күдіктілер шеңберін кеңейтуді талап етпегені туралы да жауап берілмеді.
Осылайша, полиция тек сот кезеңін атаумен шектелді, бірақ мәні (әкімнің әрекеттерін бағалау, ҚР ҚК 361-бабы бойынша істі қозғаудан бас тарту себептері, анықталған заң бұзушылықтар және т. б.) бойынша ешқандай негіздеме немесе түсініктеме берген жоқ.
«АЖ» редакциясы сондай-ақ сот процесі барысында жәбірленуші тарап ұсынған айыптаулар бойынша прокуратураға сауал жолдады. Хатты қарау мерзімі 6 мамырда аяқталады. Жауап күтіп отырмыз.
Айнұр САПАРОВА
Суретті түсірген автор