Ескі Гурьевтегі 23 үй тарихи-мәдени ескерткішке айналады (мекен-жайлары)

Алматылық мамандар Атырау облысындағы тарихи-мәдени және киелі орындардың сараптама жұмыстарын аяқтады.

Атыраудың тарихи келбетінің біртіндеп жойылуына қатысты ұзақ жылға созылған хикая жергілікті биліктің кейбір қалған көне ғимараттарды тарихи-мәдени сараптамадан өткізуге қаржы бөлу туралы шешімімен аяқталды.

Облыстық «Тарихи-мәдени мұраны зерттеу» орталығының басшысы Толыбай ДОСТЫБАЕВТЫҢ «AЖ»-ға хабарлауынша, барлығы 48 нысан сараптамадан өтіп, көпшілігі сараптаманың оң қорытындысын алған. Олардың қатарында қаланың тарихи бөлігінде орналасқан 23 нысан бар: көпес үйлері, бұрынғы «Мир» кинотеатрының, бірінші теміржол вокзалы және Бірінші учаскедегі АХАЖ ғимараттары.

Мекенжайлар тізімі:

- Әйтеке би, 19 және 27;

- Балғымбаев, 14, 27, 28, 38 (аңшылар мен балықшылар қоғамы), 56 (суретте), 61 (милиция мектебі);

- Жарбосынов, 3;

- Исенов, 20, 26/2, 52 («Идеал» кеңсесі), 49, 59, 61;

- Құлманов, 13 («Мир» кинотеатры);

- Афанасьев, 33;

- Жансүгіров, 3 («Ak's reserve» мейрамхана-қонақ үй кешені);

- Темірханов, 1 (темір жол вокзалы);

- Шевченко, 7, 15, 17;

- Баймұханов, АХАЖ.

– Жыл соңына дейін тағы 200 нысанға зерттеу жүргізуді жоспарлап отырмыз. Осыдан кейін сараптамамен мақұлданған барлық үйлер мен ғимараттардың тізімі облыстық тарихи және мәдени ескерткіштерді қорғау жөніндегі комиссия отырысында қаралып, жергілікті маңызы бар тарихи және мәдени ескерткіштердің Мемлекеттік тізіміне енгізу үшін ұсынылады. Одан әрі облыс әкімінің тиісті қаулысы шығарылып, ол әділет органдарында тіркеледі, - деп түсіндірді Т.Достыбаев.

Сарапшылар, негізінен, соңғы кездері белгілі бір тұлғаларға арналған монументалды ескерткіштерді «мақұлдамады», сондықтан олардың пікірінше, олар құнды емес.

Ескі қаладағы төрт үйге де оң қорытынды алынбады. Бұлар - көпес Ахмировтардың жекежайы қирандылары (Балғымбаев, 63), Орал казак әскері училищесінің ғимараты (Әйтеке би, 24), бұрынғы жас натуралистер станциясы (Нәжімеденов, 71), сондай-ақ, өкінішке орай, бір кездері бұл жерде Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген дәрігері, орден иегері Ахмет Жұмашұлы Сүндетовтің тұрғаны ғана белгілі (Пушкин, 99а) көне үй.

Мақұлдамау себебі - ғимараттардың бастапқы сәулеттік келбетін меншік иелері айтарлықтай өзгерткен немесе қатты бүлінген. Мәселен, Абай атындағы қалалық білім бөлімінің оқушылар орталығы (натуралистер станциясы) ықтимал мәртебесінен айырылды. Оған себеп - бірер жыл бұрын шенеуніктер керемет сақталған ғимаратты сайдингпен қаптатып, оның барлық әдемі сәулетін жойып жіберген еді. Ал бұл үй 1889 жылы салынған!

Айта кету керек, көптеген ескі үйлер бұрыннан сараптамадан өту үшін алдын ала тізімге енгізілген және сол кезден бастап олар ескерткіштермен тең дәрежеде қорғау мәртебесіне ие болды, ал ғимараттардың иелері кез келген әрекеті үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылуы тиіс болды. Алайда, үйлердің сақталуын ешкім қадағаламады.

«Қолда» сараптамасы бар 23 үй үшін қорғау мәртебесі сақталады. Оларды бұзуға немесе сәулеттік келбетін өзгертуге болмайды. Қалпына келтіруге одан әрі қаржы бөлу немесе бұл іске инвестор іздеу мәселесі әлі көтерілген жоқ.

Лев ГУЗИКОВ

Автор мұрағатынан және «Былина» этно-мәдени бірлестігінен алынған суреттер