2010 жылдардың басында «Ақ Жайық» не туралы жазды

2011 жыл

Дәстүрлі емес діни ағымдардың «идеологиялық» жақтаушылары болып шыққан бірнеше жергілікті тұрғын Атыраудағы екі мұсылман зиратындағы 30-дан астам қабірді қорлады. Нәтижесінде 11 адам 6 айға бас бостандығынан айырылды, кәмелетке толмаған екі бала шартты түрде сотталды. Жергілікті үкіметтік емес ұйымдар Солтүстік Каспий мұнай төгіндісіне экологиялық әрекет ету базасы (СКМТЭӘБ) жобасы бойынша қоғамдық экологиялық сараптама жүргізді. Экологтардың пікірінше, базаның «Ақ Жайық» қорығының жанындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақта орналасуы ҚР Экология заңнамасының 20 тармағын бұзады. Соған қарамастан, СКМТЭӘБ құрылысы басталды. Кореялық ғалымдар дұрыс жолын қолданса, Атырауды жасыл желекке орауға болады деген қорытындыға келді. Бірақ бізде олай болмай тұр. Бейбарыс даңғылын көгалдандыру тағы сәтсіздікке ұшырады: 2009 жылы бюджеттен 100 миллион теңге бөлінді, ал 2011 жылы қаншасы жұмсалғанын билік мұқият жасырып отыр. Атырауда алғашқы «бейресми» мешіттің негізін қалаған кәсіпкер Шариполла Сайфуллин есірткі мен атыс қаруын сақтағаны үшін төрт жылға бас бостандығынан айырылды. Сотта ол өзіне заңсыз заттарды полицейлер лақтырды деген уәж айтты. Сыбайлас жемқорлыққа қатысты үлкен жанжал: молдовалық кәсіпкер, 21 миллиард теңгені ұрлады деп айыпталған Сергей КОРНЕГРУЦА Атырау колония-қонысынан жұмбақ күйде жоғалып кетті. Астанадан келген комиссияны алдау үшін жергілікті түрме қызметкерлері оған Корнегруцаға ұқсайтын адамды көрсетті. Кейінірек ҚАЖК департаментінің және колония-қоныстың басшылары бас бостандығынан айырылды. Маңғыстау облысының мұнай кен орындарында жалақыны көбейтуді талап еткен ереуіл басталды. Жазда полициямен қақтығыстар болды, содан кейін Жаңаөзен қаласының орталық алаңы бірнеше ай бойы митингі өтетін тұрақты орынға айналды. Қарсылық 16 желтоқсанда мерекелік концерт кезінде шарықтау шегіне жетті. Тәртіпсіздіктер басталып, полиция қарусыз адамдарға оқ жаудырды. «AЖ» болып жатқан оқиғаны қақ ортасында жүріп баяндады. Жаңаөзенде халыққа оқ ату нәтижесінде ресми нұсқа бойынша, 17 адам қаза болды. Бірақ бұл санға ешкім сенбейді - куәгерлер мен қатысушылардың айтуынша, құрбандар одан да көп болған. Атырауда 2007 жылдың қаңтарында жоғалып кеткендердің бірі «Нұрбанктің» топ-менеджері Жолдас Темірәлиевті ақтық сапарға шығарып салды. Авангардтағы «Көктем» сауда орталығындағы өрт: 58 бутик жанып кетті, төтенше жағдай себебі ақыры анықталған жоқ. Атырау ықшамауданында радикалды діни топқа қатысы бар деп күдіктелген жергілікті тұрғын атып өлтірілді. Жоғарғы оқу орнындағы жанжал - АМУ ректоры Киікбай Жаулин пара алды деген күдікпен қамауға алынды. Кейін сот «Пара алу» бабын «Қызметтік жағдайын теріс пайдалану» санатына ауыстырып, 1 миллион 512 мың теңге айыппұл төлеуге үкім шығарды. Атырауда бірінен соң бірі облыстық әкімдік пен прокуратураның жанында екі жарылыс болды. Қолындағы жарылғыш зат іске қосылып, лаңкестің өзі қаза болды. Террористік топтың төрт мүшесі ұсталды. Жарылыстар үшін жауапкершілікті Пәкістан-Ауғанстан шекарасында орналасқан «Халифат сарбаздары» тобы өз мойнына алды. Сирек кездесетін ауру - терінің ерте қартаю синдромына шалдыққан Мұқыр ауылының 20 жастағы тұрғыны Нұржан Өркешбаев «АЖ»-дағы жарияланымдардың арқасында Малаховтың «Пусть говорят» бағдарламасына шақырылды. Содан кейін оған Алматыдағы пластикалық хирургия клиникасында ота жасалып, әжептәуір ажарланып қалды.

2012 жыл

Атырау мұнай өңдеу зауыты мен қытайлық «Синопек Инжиниринг» компаниясы арасында мұнайды терең өңдеу кешенін (МТӨК) салу туралы келісімге қол қойылды. Келісімшарт құны - 1 миллиард 680 миллион доллар. Көрме жанжалы: құны 450 мың доллар тұратын бағалы бұйымдардың халықаралық көрмесіндегі ұрлық ашылды, бірақ олардың иелері 300 мың доллар тұратын заттай айғақтың жоғалуына полицейлерді айыптайды. Облыс әкімі Бергей Рысқалиев Атырау әкімі Мереке Есмұратовтың отставкаға кететінін мәлімдеді, жаңа әкім болып Асқар Керімов тағайындалды. Содан кейін бірнешеуі болады... Болашақ ықшамауданындағы (Нұрсая-1 ықшамауданының артында) әлеуметтік тұрғын үйлер сорақы олқылықтармен салынған; аноним құрылысшының пікірі: «Мұнда бюджет қаражаты көп бөлінеді, бұл керемет майлы шелпек», бәрі ұрлайды - тапсырыс беруші мен бригадирден бастап қарапайым жұмысшыға дейін. Мақат ауданында көз алдымызда жаңа нысандар құлап жатыр: 250 орындық мектеп-интернат, 420 орындық мектеп, 2008-2011 жылдары салынған 250 келушіге арналған емхана. Қоғамдық көліктің жол ақысы 60 теңгеге дейін көтерілді. Арқан-Керген заставасында қаза тапқандар арасында Атырау облысынан шақырылған төрт шекарашы бар. Қоғамдық белсенді Макс Боқаев Жаңаөзен мұнайшылары мен оппозиционерлерді қудалауды тоқтатуды талап етіп, Ұлттық қауіпсіздік комитеті ғимаратының жанына жалғыз пикетке шықты. Ел Президенті Атырауға сапары кезінде облыстың жаңа әкімі етіп Бақтықожа Ізмұхамбетовті тағайындады. ІІД мен ҰҚКД басшылары ауыстырылды. Ресми түрде Бергей Рысқалиев «денсаулығына байланысты» қызметінен босатылды. Қаржы полициясы Атырау облысы әкімдігінің лауазымды адамдарына қатысты өкілеттіктерін асыра пайдалану фактісі бойынша, сондай-ақ Қызылқоға ауданында газ құбырын және Атырау-Доссор су құбырын салу үшін 6,5 миллиард бюджет қаражатын жымқыру фактілері бойынша қылмыстық іс қозғады. Облыстық әкімдікте құжаттарды алу жүргізіліп жатыр, астаналық Бас прокуратураның және Қаржы полициясының тергеушілері жұмыс істеп жатыр. Атырау қаласының бұрынғы әкімі А.Керимов қызмет бабын асыра пайдаланды деген айыппен қамауға алынды, бірқатар құрылыс ЖШС басшылары бюджет қаражатын жымқырды деген айыппен қамауға алынды. 12 қыркүйекте Құлсары қаласында лаңкестік әрекетке дайындалған  күдіктілер тобын ұстау бойынша арнайы операция жүргізіліп, 5 адам өлтіріліп, біреуі ауыр жараланды. 15 қыркүйекке қараған түні белгісіз бір топ адам Атырау ІІБ-не шабуыл жасады. Ғимаратқа көлікпен кірген төрт лаңкес «Аллаху акбар!», «Менттерді өлтір!» деп, айқайлап ішке кіріп, белгісіз қарумен оқ жаудырып, қолдан жасалған бомбаларды лақтырды. Бірінші қабатты талқандап тастады, содан кейін шабуыл жасаушылар көлікке мініп, ғайып болды. Жауап ретінде оқ атылған жоқ, бір полицей жарақаттанды. 20 қыркүйекте қала маңындағы Көктем ықшам ауданында Атырау қалалық ІІБ-не шабуыл жасады деген күдіктілер тобын залалсыздандыру бойынша арнайы операция жүргізді. Жеке үйде болған төрт жас жігіт берілу туралы ұсынысқа оқу атып жауап берді; арнайы операция кезінде төртеуі де өлтірілді. Қашағандағы D аралында үндістандық және қазақстандық жұмысшылар арасында жаппай төбелес болды. Жергілікті жұмысшылар бірнеше үндіні соққыға жықты. Қысқа уақыт ішінде жергілікті кадрлар қысқарып, үнділік жұмысшылардың аралдағы саны 200-ден 600-ге дейін көбейді. Ал басқа елдің азаматтарының жалақысы екі есе жоғары.

2013 жыл

«АтырауБалық» АҚ банкрот деп танылды. Тұтынушыларға «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ филиалы қысқы маусымда сыртқа орнатылған есепшоттар үшін «түзету коэффициентін» енгізгеннен кейін өте жоғары бағадағы газ төлемінің есепшоттары келе бастады. Біздің газеттің көмегімен атыраулықтар тұтынылған газ үшін қомақты коэффициентсіз төлем жасау құқығын қорғап қалды. Атырау қаласының №2 соты облыстың бұрынғы әкімі Бергей Рысқалиевты ірі көлемде бюджетті жымқыруға қатысы бар деген күдікпен қамауға алу туралы санкция берді, оған мемлекетаралық іздеу жарияланды. Жаңа Embraer-190 жолаушылар авиалайнері жерлесіміз, аты аңызға айналған жауынгер ұшқыш Хиуаз Доспанованың құрметіне «Хиуаз» деп аталды. Төтенше жағдайлар департаменті 285 метр тереңдіктегі тұзды шахтаға түсіп кеткен 50 жастағы индерборлықтың денесін алып шыққан атыраулық құтқарушылар командасын марапаттады. ТЖМ мәйітті мұндай тереңдіктен алып шығу Қазақстан үшін бұрын-соңды болмаған ең күрделі операция деп атады. Облыс прокурорының орынбасары Серік Шалабаев облыстық әкімдікте өткен кездесуде таңқаларлық сандарды келтірді: түгел 2012 жыл мен 2013 жылдың 1-тоқсанында 306 адам жұмыс істейтін балық қорғау қызметі браконьерлікке қатысты бірде-бір қылмысты анықтаған жоқ. АҚШ-та қазақстандық екі студент - Диас Қадырбаев пен Азамат Тәжаяқов Бостондағы лаңкестік ісі (дәстүрлі марафон кезінде қолдан жасалған бомбалар екі рет жарылды, соның салдарынан үш адам қаза тауып, 260-тан астам адам жарақат алды) бойынша сот ісіне әділеттілікке кедергі келтірді деген айыппен қамауға алынды. Азаматтың әкесі - атыраулық кәсіпкер, қалалық мәслихаттың депутаты Әмір Исмағұлов бірден АҚШ-қа ұшып кетті. 1 қыркүйекте Қашағанда Каспий мұнайының алғашқы баррельдері тәжірибе негізінде өндірілді. Теңіз кешенін «Болашақ» зауытымен байланыстыратын құбырлардың бірі жарылды. NСОС ресми түрде D аралынан «Болашақ» зауытына мұнай мен газ тасымалдауға арналған екі құбыр да толық ауыстырылу керектігін хабарлады. Атырау облысының тоғыз тұрғынына Қылмыстық кодекстің бірқатар бабы, соның ішінде террористік бап бойынша үкім шығарылды. Негізгі айып: бұл топ «тәртіп сақшыларына қарсы бірқатар террористік актілер жасауды жоспарлаған». Көшбасшылар Р.Баярисов пен Р.Ким 14 жылға, қалғандары 6 жылдан 9 жылға дейін бас бостандығынан айырылды. Атырауда «Atyrau Invest-2013» алғашқы халықаралық бизнес-форумы өтті, оның аясында жалпы сомасы 50 миллиард теңгеге меморандумдар мен келісімдер жасалды.

2014 жылы

Атырау облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты «Бергей Рысқалиевтың ұйымдасқан қылмыстық тобы» ісі бойынша айыптау қорытындысын оқуды бастады. Оның мәтіні шамамен 10 мың парақ болады. Сотталушылар орындығында 22 адам отыр, сот отырысы жабық режимде өтуде. Дауылды жел Атырау мен аудандардағы 39 ғимараттың шатырын ұшырып әкетті немесе қатты зақымдады. Қызылқоға ауданында «Алматы - Атырау» жолаушылар пойызы апатқа ұшырады - 13 вагон рельстен шығып кетті. 28 адам жарақаттанды, оның екеуі ауыр жарақат алды. Нәтижесінде екі теміржолшы жазаланды - олар бір жылға шартты жаза алды. 21 сәуірде қаржы полициясы қызметкерлері Исатай АІІБ басшысы Алтынбек Құбайдуллинді «250 мың теңге пара және 3 келі қара уылдырық алу кезінде» ұстады (ЭСЖҚКД баспасөз релизінен). Тұтқындағаннан кейін майордың жағдайы нашарлап, оны жедел жәрдем ауруханасына жеткізді. Сол жерден қойылған қарауылға қарамастан қашып кетті. Ал 27 сәуірде оны қараусыз қалған құрылыс алаңында дарға асылған күйде тапты. ҰБТ тапсыратын күні АМУ аудиториясына кірер алдында талапкерлерден 2 мыңға жуық ұялы телефон тәркіленді, 10 адам тест тапсырудан шеттетілді. Қазір мұндай әрекеттер әлдеқайда аз. Кейінірек Атырау облысында орташа балл 62,09 (2013 ж. - 74,1) құрағаны белгілі болды, 152 үміткердің тек 30-ы ғана «Алтын белгі» алды, үздік аттестат алған 80 үміткердің тек 8-і ғана өз білімін растады. Нұрлыбек Ожаев Атырау қаласының жаңа әкімі болып тағайындалды. «Жайық жоғалып барады»: Атырауда өткен кездесуде Қазақстан-Ресей комиссиясы соңғы 20 жылда өзендегі судың екі еседен астам азайғанын мәлімдеді. «Аджип ККО» компаниясының итальяндық топ-менеджері Флавио Сидани Атырау түрмесінен бостандыққа шықты. 2010 жылы ол есірткі сақтағаны және сатқаны үшін 6 жылға бас бостандығынан айырылды, мерзімінің үштен екісі өткенде тергеу изоляторы әкімшілігіне үш рет шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтініш берді. Атырауда фармацевтикалық зауыттың құрылысы басталды, оны тапсыру 2015 жылдың соңына жоспарланған. Зауыт әлі салынып біткен жоқ. Атырауда ҚР және РФ аймақаралық ынтымақтастық форумы өтіп, Назарбаев пен Путин келді.

2015 жыл

Нұрсая ықшамауданында «Сарайшық» коммуналдық базары ашылды, ашылу салтанатында облыс әкімі Бақтықожа Ізмағамбетов «мұнда бағалар басқа қалалық базарларға қарағанда төмен болады» деп уәде берді. АМӨЗ облыстық экология департаменті белгілеген 24 миллиард теңге айыппұлды төлеуден бас тартып, сотта жеңіске жетті. Сәтпаев даңғылы бойындағы жаяу жүргіншілер өткелінде «Тамаша» сауда-ойын-сауық орталығына жақын жерде автобус жылдамдықпен екі әйелді қағып кетті. Соққының қатты болғаны соншалық, әйелдер сол жерде көз жұмды. Бұған дейін «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ бас геологы болып жұмыс істеген Құрманғазы Есқазиев «Ембімұнайгаз» АҚ бас директоры болып тағайындалды. Қала маңындағы Жұмыскер ауылының мектеп оқушысы ғимаратқа газ баллонын шашып, 21 оқушы мен бір мектеп қызметкері ауруханаға түсті. «Аджип» компаниясының бұрынғы қызметкері, өзінің әншілік мансабын Атырауда бастаған итальяндық әнші Тони Тури Сан-Ремода қазақтың аты аңызға айналған «Балқадиша» әнін орындады. «Кішкентай ел» ҚБ оңалту орталығы қала жұртшылығы мен жергілікті атқарушы органдардың бірлескен күшінің арқасында баспаналы болды. Қала тұрғындары Каспий ықшамауданындағы «Президент резиденциясы» деп аталатын аумақта жағалаумен серуендеу құқығын жеңіп алды. 15 шілдеде Қазақстан Ұлттық Банкі айырбастау бағамының дәлізін өзгерту туралы шешім қабылдады; 20 тамызда доллардың құны 188,3 теңге, 21 тамызда - 255, қыркүйекте – 284, қарашада - 312, желтоқсанда – 349 теңге болды. Жайықтың суы жасыл түске боялды. Зертханалық талдаулар, оның ішінде редакциямыздың тапсырысы бойынша жасалған талдау нәтижесі бұл өзеннің таяздануына байланысты өсіп кеткен қарапайым балдыр екенін көрсетті. Бірнеше сағат толассыз жауған нөсер жаңбырдан Атырауда ондаған тұрғын үй су астында қалды. Жүздеген адам үйлерін тастап, мектептердің спорт залында апат салдарын күтуге мәжбүр болды. Атырауда 2006 жылы Алматы қаласының «Шаңырақ» ықшамауданында жаппай тәртіпсіздіктер ұйымдастырды деген айыппен түрмеде отырған жазушы Арон Атабекті қолдаған митинг өтті. Бұл көп жыл ішінде қала билігі рұқсат еткен жалғыз «бейресми» саяси митинг болды.

Дайындаған Зульфия ИСКАЛИЕВА