В Атырау 0 
Атырау облысында түтін, заңсыз төгінділер және үнсіздік үшін миллиардтар төленуде. Өткен жылы экологиялық заңбұзушылықтар компанияларға ондаған миллиард теңгеге жуық шығын әкелді.
Экология департаментінің мәліметі бойынша, 2024 жылы 28 жоспардан тыс тексеру жүргізілген, ал 2025 жылы 5 тексеру өткен. Барлығы 124 заңбұзушылық анықталып, екі жылдағы айыппұл сомасы 45 миллиард теңгеден асты. Бұл сот процестері әлі аяқталмаған компанияларды есепке алмағанда тіркелген көрсеткіш. "Қара тізімге" кімдер енді және олар қандай құқық бұзушылықтарға жол берген?
Жергілікті мұнай өңдеу: түтін, алаулар және үнсіздік
Атырау мұнай өңдеу зауыты (АМӨЗ) жоспардан тыс тексерулер саны бойынша абсолюттік рекорд орнатты — тек өткен жылдың өзінде бес тексеру жүргізілді.
Мәселен, 2024 жылдың қаңтар айында алау қондырғысында рұқсатсыз отын газын жағу кәсіпорынға 1 миллион 097 мың 841 теңге шығын келтірген (ҚР ӘҚБтК 328-бабының 3-бөлігі).
2024 жылғы наурыз — экологиялық құжаттамада көзделмеген газды жағу кезінде атмосфераға шығарындылар – 382 830 теңге (ҚР ӘҚБтК 328-бабының 3-бөлігі).
Экология органдарын алауда ластаушы заттардың апатты шығарындысы болғанын хабарламау – 369 200 теңге (ҚР ӘҚБтК 327-бабының 1-бөлігі).
2024 жылғы қыркүйек — алаудағы қайтадан рұқсат етілмеген газ шығарындысы – 1 млн 257 мың 759 теңге (ҚР ӘҚБтК 328-бабының 3-бөлігі).
2024 жылғы қазан — апат туралы хабарламау (ҚР ӘҚБтК 327-1-бабының 1-бөлігі) – 393 200 теңге.
Газды жағу кезіндегі шектен тыс шығарындылар (ҚР ӘҚБтК-нің 328-бабының 3-бөлігі) – 1 млн 749 мың 860 теңге.
2024 жыл бойынша барлығы: 5 млн 250 мың 690 теңге.
2025 жыл – мұнай өнімдерінің жерге төгілуіне байланысты бір жоспардан тыс тексеру (қаңтар айында) тіркелді. Уәкілетті органға апат туралы дер кезінде хабарламау кәсіпорынға 393 200 теңге шығын келтірді (ҚР ӘҚБтК 327-1-бабының 1-бөлігі). Төрт ай өтсе де, ластағаны үшін төлем жасалмады, өйткені төгінді туралы құжаттар әлі полицияда, бәлкім, жоғалып кеткен шығар.
12 наурыздағы жанған алауды ұмыта жаздадық. Еске салайық, бұл оқиға сағат 20:00 шамасында алау қондырғысында орын алып, тұрғындарды шошытқан болатын. Кейін баспасөз қызметі бұл апат емес екенін, жай ғана «сутегі жанғаны» мәлімдеді.
Бір алау – жақсы, ал екі алау – миллиардтарға апарады
Атырау мұнай өңдеу зауытында миллиондаған проблемалар болса, «Каспий нефть» пен North Caspian Operating Company (NCOC) мүлде басқа мәселелермен бетпе-бет келуде. Рұқсатсыз мұнай қалдықтарын жинап, газды жаққаны үшін оларға 26 миллиард теңгеден астам айыппұл салынды. Сот процестері өтті, апелляциялар сәтсіз аяқталды, қаражат өндірілді. Бірақ бұл айыппұлдар олардың қаржылық жағдайына айтарлықтай әсер еткені екіталай,бұл – бүлінген экологияның құны ғана.
Қалғандары да қалыспайды
«Kazakhstan Petrochemical Industries INC», «China National Chemical Engineering Co», «Жылыой Су», «Oxygenator», «Қамқор Локомотив» және басқа да компанияларда шығарындылар, төгінділер және рұқсатсыз қалдық сақтау мәселелері тіркелген.. Мысалы, Oxygenator ешқандай рұқсатсыз 13 мың тонна қауіпті қалдықтарды жинаған. Мысалы, «Oxygenator» ешқандай рұқсатсыз 13 мың тонна қауіпті қалдық жинаған.
Бір қызығы, KPI 2024 жылдың ақпан айының басында алау арқылы шығарындыларды шығару арқылы экологиялық заңнаманы бұзды. Тексеру барысында кәсіпорынның тиісті экологиялық рұқсатсыз газ жаққаны анықталды. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылды, бірақ экология департаменті бұл үшін компанияға қандай айыппұл салынғанын көрсетпеді.
2025 жылы «ANACO» ЖШС де ерекше назарға ілікті. Компанияға ластаушы заттардың рұқсатсыз шығарылғаны үшін 900 миллион теңгеге жуық айыппұл салынды. Ол экология департаментінің шешіміне қарсы шағымдануға тырысқанымен, бірақ нәтиже болмады: мамандандырылған сот, одан кейін Атырау облыстық сотының апелляциялық алқасы шағымдарды қанағаттандырған жоқ. Қазіргі уақытта айыппұлды өндіріп алу процесі жүріп жатыр.
Экологиялық қылмыс қанша тұрады?
Атырау облысында соңғы екі жылда экологиялық заңнаманы бұзғаны үшін салынған айыппұлдардың қысқаша тізімі:
"Ақ Жайық ЛТД" ЖШС – 300 мың теңге.
"КазСтройСервис" ЖШС – 507 мың теңге
ДАЛА-ЭКОС – 3,2 миллиард теңге
КоЖаН – 9,5 миллиард теңге
Каспий нефть – 14 миллиард теңгеге жуық
NCOC – 12 миллиард теңгеден астам
ANACO – 897 миллион теңге
Барлығы: 2024-2025 жылдары 86 млрд 771 млн 531 мың теңге айыппұл төленді.
Өткен жылы 101 заң бұзушылық анықталды; Биыл олардың саны 23-ке жетті.
Ал енді ең бастысы: айыппұл түрінде төленетін сомалар Атырау облысының экологиясына салынған инвестиция емес, әдеттегіше жұмысын жалғастыру үшін төленетін төлем екені белгілі.
Анастасия ШЕРСТЯНКИНА