В Атырау
-4 
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жоспарлау жүйесіндегі құжаттарда азаматтардың денсаулығы елдің негізгі басымдықтарының бірі ретінде белгіленген. Бұл басымдық қазақстандықтардың әлеуетін ашуға бағытталған жаңа мүмкіндіктерді жасауға негізделген, деп жазады economykz.org.
2050 жылға қарай әрбір қазақстандық денсаулық сақтау саласындағы ең төменгі әлеуметтік стандарттар мен кепілдіктермен қамтамасыз етіледі деп күтілуде. Бұл стандарттарға дұрыс тамақтану мен салауатты өмір салтын ұстану мүмкіндіктері де кіреді.
Осылайша, Қазақстан БҰҰ анықтаған тұрақты даму мақсаттарына адалдығын тағы бір мәрте растайды. Бұл мақсаттар – адамдардың барлық жасында салауатты өмір сүруін қамтамасыз ету және олардың әл-ауқатын жақсарту.
Бүгінде ҚР Үкіметі ұлттық денсаулық сақтау жүйесін дамыту мәселелерін реттейтін заңнаманы жетілдіруде.
Бұл жұмыстың негізгі бағыттары:
- – денсаулықты сақтау және салауатты өмір салтын қалыптастыруға басымдық беру;
- – халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру және өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған әлеуметтік бағдарлы денсаулық сақтау;
- – қауіпсіз, тиімді және сапалы медициналық көмекке тең қолжетімділікті қамтамасыз ету.
Алайда, реформаларға қарамастан, қоғамдық денсаулық көрсеткіштерінің кейбіреуі жақсармай отыр.
Мысалы, соңғы бес жылда туу коэффициенті 1000 адамға шаққанда 21,73-тен 19,52-ге дейін төмендеді. Өлім-жітім коэффициенті де аздап төмендегенімен, айтарлықтай өзгеріс жоқ: 7,19-дан 6,56-ға дейін.
Ресми статистикаға сәйкес, өлімнің негізгі себептері жүрек-қан тамырлары аурулары, тыныс алу органдарының аурулары, қатерлі ісіктер, ас қорыту органдарының аурулары, жазатайым оқиғалар, улану және жарақаттар, сондай-ақ инфекциялық және паразиттік аурулар болып табылады. Бұл аурулардан жыл сайын қазақстандықтардың шамамен 55%-ы қайтыс болады.
Бұл жағдай халықтың өмір сүру сапасын жақсарту және қоғамдық денсаулық деңгейін арттыру үшін шаралар қабылдау қажеттілігін көрсетеді. Қоғамдық денсаулықтың төмендеуінің негізгі себептері зиянды тағамдарды тұтынуға байланысты болғандықтан, мемлекет саясатын халық арасында зиянды өнімдердің кең таралуының алдын алатындай етіп құру қажет.
Қазақстандық сарапшылар ең зиянды өнімдер ретінде бекон, тәтті сусындар, алкоголь, қуырылған картоп, шұжық, донаттар, тұзды тіскебасарлар, корн-догтар, пицца, ақ күріш, нан және макарон өнімдерін атайды.
Дегенмен, ҚР Үкіметі зиянды өнімдердің тек шектеулі бөлігімен (темекі және қант қосылған сусындар) күрес жүргізеді, оның өзінде негізінен салықтық әдістер арқылы.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, қатаң реттеу немесе өнімдерді толығымен тыйым салу халықтың оларды тұтынуын төмендетуге жеткіліксіз, егер халық арасында бұл өнімдерден бас тартудың артықшылықтарына сенім қалыптаспаса.
Сондықтан, Батыс елдері көбіне салықтан тыс әдістерге жүгінеді.
Мысалы, Ұлыбританияда өнімнің құрамындағы калория, қант, май, қаныққан май және тұз деңгейін көрсететін «Светофор» жүйесі қолданылады. Бұл жүйе өнімнің зиянды деңгейін – жоғары (қызыл), орташа (сары) немесе төмен (жасыл) – бірден анықтауға мүмкіндік береді.
Тағы бір тиімді әдіс – салауатты өмір салтын насихаттау. Көптеген елдерде жеміс-жидек пен көкөніс тұтынуды ынталандыруға бағытталған бағдарламалар бар. Мысалы, «Күніне 5 рет» (Чили, Германия, Италия, Мексика, Жаңа Зеландия, Испания), «Күніне 6 рет» (Дания) немесе «2 және 5» (Батыс Австралия) сияқты бастамалар арқылы адамдарға дұрыс тамақтанудың маңыздылығы түсіндіріледі.
Сонымен қатар, зиянды өнімдердің жарнамасына шектеу қою халықтың тамақтану мәдениетіне ықпал ететін тағы бір тиімді әдіс болып табылады. Зерттеулер көрсеткендей, жарнамаға тыйым салу фастфуд тағамдарының тұтыну деңгейін айтарлықтай төмендетеді.
Мысалы, Квебекте (Канада) осындай шектеу енгізілгеннен кейін, фастфуд мейрамханаларындағы калория тұтыну жылына 5,6–7,8 миллиардқа азайған.
Бұл мысалдар зиянды тағамдармен күресу үшін кешенді тәсілдерді қолдану мүмкіндігін көрсетеді. Мұндай шаралар контрафактілік өнімдердің таралуын азайтуға және халықтың сенім деңгейін арттыруға ықпал етеді.
Егер Қазақстан зиянды өнімдер тізімін кеңейтіп, олармен кешенді күрес жүргізсе, семіздік мәселесінің алдын алып, ұлттық денсаулық деңгейін айтарлықтай арттыра алады.
The Lancet журналында жарияланған талдауға сәйкес, әлемде 1 миллиардтан астам адам семіздікпен өмір сүреді. Бұл көрсеткіш Бүкіләлемдік семіздікке қарсы күрес федерациясының болжамынан асып түсті. Олар мұндай деректерге тек 2030 жылға қарай жетеміз деп болжаған.