Қазақстан Президенті мен ҚХР төрағасы нені талқылайды – Қытай Елшісімен сұхбат

Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстан Республикасына мемлекеттік сапармен келеді. Осы орайда, агенттік тілшісі Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Чжан Сяомен сұхбат құрды, деп хабарлайды KAZINFORM.

- ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға осы жолғы мемлекеттік сапары барысында қандай негізгі мәселелер талқыланады?

- ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың шақыруымен ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 2-4 шілдеде Қазақстанға мемлекеттік сапармен келеді, сондай-ақ Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің 24-ші отырысына қатысады. Сапар барысында Қазақстан мен Қытай көшбасшылары екіжақты қарым-қатынас, түрлі саладағы ынтымақтастық, халықаралық және өңірлік мәселелер бойынша пікір алмасады, сондай-ақ екіжақты қарым-қатынасты дамытудың жаңа стратегиялық жоспарлары мен келісімдерін әзірлейді, бұл Қытай мен Қазақстан арасындағы мәңгілік жан-жақты стратегиялық әріптестікті сапалы дамытуға қуатты серпін бермек.

Бірінші – өзара саяси сенімді тереңдету. Төраға Си Цзиньпиннің сапары екі ел қарым-қатынасының Қытайдың сыртқы саясатындағы ерекше және маңызды орнын толық көрсетеді. Қос елдің көшбасшысы арадағы дәстүрлі достықты жалғастырып, өзара саяси сенімді тереңдетіп, бір-бірін қолдайтын, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын ортақ болашағы бар қоғамдастықтың құрылуына жағдай жасайды.

Екінші – практикалық ынтымақтастықты дамыту. Қазір Қытай Қазақстанның ең ірі сауда серіктесіне айналды. Биылғы қаңтар-мамырда тараптар арасындағы сауда көлемі 17,62 млрд АҚШ долларына жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 18 пайызға өсті. Автомобиль шығару, трансшекаралық электронды коммерция және жаңа энергетиканы дамыту сияқты жаңа салаларда келешегі зор ынтымақтастық жүзеге аса бастады. ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің мемлекеттік сапары екі ел арасындағы даму стратегияларының сәйкестігін тереңдетіп, Қытай мен Қазақстан арасындағы «Бір белдеу - Бір жол» құрылысының жоғары сапалы бірлескен құрылысына оң ықпал етеді.

Үшінші – мәдени-гуманитарлық байланысты арттыру. Соңғы жылдары екі ел арасындағы гуманитарлық және мәдени қатынас одан әрі тереңдей түсті. Екі ел өзара визалық жеңілдік саясатын жүзеге асырды. Қытай мен Қазақстан арасындағы өзара визасыз режим туралы келісім күшіне енді. Қытайдың «Лу Бань шеберханасы» Қазақстанда қолданысқа енді, ал Бейжіңде Қытайдағы Қазақстан туризмі жылының ашылу салтанаты сәтті өтті. Екі ел арасындағы гуманитарлық және мәдени ынтымақтастықтың ілгерілеуі барған сайын кеңейіп, достық іргетасы нығайып келеді. Мемлекеттік сапар Қытай мен Қазақстан мәдени байланысы мен ынтымақтастығын одан әрі тереңдетіп, екі халық арасында жаңа көпір салады.

Төртінші – халықаралық ынтымақтастықты нығайту. Қытай мен Қазақстан бүкіл адамзаттың ортақ құндылықтарын белсенді түрде ілгерілете отырып, адамзаттың ортақ болашағы бар қоғамдастық тұжырымдамасын үнемі жүзеге асырып, Жаһандық даму бастамасын, жаһандық қауіпсіздік бастамасын және жаһандық өркениет бастамасын жүзеге асыру үшін күш біріктіреді. Сонымен бірге екі ел де біржақтылық пен гегемонизмге үзілді-кесілді қарсы болды. Осы сапар барысында ел басшылары халықаралық және аймақтық жағдайлар бойынша жан-жақты пікір алмасып, екі елдің халықаралық істердегі үйлестіру мен ынтымақтастығын жандандырып, әділетті және дұрыс жаһандық басқару жүйесін құруға «Қытай мен Қазақстанның қосқан үлесін» бұдан да арттыратын болады.

Төраға Си Цзиньпин Қазақстанға сапары барысында Астанада өтетін ШЫҰ саммитіне де қатысады. Қытай ШЫҰ-ға мүше басқа мемлекеттермен бірге ұйымның одан әрі дамуы, халықаралық жағдайға қосымша тұрақтылық пен оң серпін қосу жолында ынтымақтастықты, өзара сенім мен көп қырлы байланысты нығайтуға, ШЫҰ-ның бірыңғай тағдыры қоғамдастығы қалыптасуын, аймақтағы қауіпсіздікті, тұрақтылықты, дамуды және жандануды ілгерілету үшін «ШЫҰ күш-қуатын» арттыруға күш-жігер жұмсауға дайын.

- Қытай мен Қазақстан арасындағы өзара визадан босату туралы келісім күшіне енгеннен кейін екі ел арасындағы адамдардың қатынасы ыңғайлы болып, экономикалық және сауда алыс-берісі арта түсті. Бұған сіздің пікіріңіз қандай?

- Қазақстан мен Қытай – тату көрші және достас елдер. Арадағы достық қарым-қатынастың тарихы тереңде жатыр. Ежелгі Жібек жолы дәуірінде Қытай Орталық Азиямен, оның ішінде Қазақстанмен тығыз байланыс орнатқан. Мыңдаған жылда екі жақ бір-бірінен сабақ алып, бір-бірімен араласып, адамзат тарихының даму жолында ескерусіз қалмайтын маңызды тарау жазған деуге болады.

Екі ел арасында дипломатиялық қарым-қатынас орнағаннан бері тату көршілік пен достық қарым-қатынас үздіксіз тереңдей түсті. Мәдени-гуманитарлық қарым-қатынасқа ықпал ететін бірқатар жаңалық енгізілді. Білім, ғылым және технология, мәдениет, туризм, жастар және басқа да салалардағы алмасулар мен ынтымақтастықтар ұдайы нығайтылып келеді. Екі ел арасындағы визасыз саясаттың жүзеге асуы адамдардың барыс-келісіне зор ықпал етіп, іскерлік байланыс пен туризмді дамыту мүмкіндігін молайтты. Қазақстан Қытайдың Сиань қаласында Бас консулдығын сәтті ашты, ал Қытай Ақтөбеде Бас консулдық құрғалы жатыр. Бұл екі ел арасындағы өзара байланысты жақсартуға мүмкіндік береді. Қытай мен Қазақстанның ірі қалалары арасында үнемі жаңа бағыттар ашылып, шекаралық порттар инфрақұрылым мен ережелер, стандарттар бойынша бір-бірімен байланысып, заманауи және тиімді бағыттарды қолға алды.

Жолаушылар қозғалысының артуы Қытай мен Қазақстан арасындағы экономикалық байланыс пен сауданың дамуына күшті серпін берді.

Біріншіден, бұл кәсіпорындар арасындағы байланысты нығайтып, олардың өміршеңдігін арттырады. Екі ел кәсіпорындарының саны күннен-күнге артып, тәжірибе алмасу, іскерлік келіссөздер жүргізу, келісімге қол қою, жүк тасымалдау және басқа да салаларда тікелей байланыс орнатып, ынтымақтастықты нығайтып, дамуға жаңа серпін береді.

Екіншісі – жұмыс орындарын көбейтіп, екі елдің халқының тұрмысына пайдасын тигізу. Қытай-Қазақстан ынтымақтастығы жобалары көптеген жұмыс орынын ашты, экономикалық өсімді арттырды.

Үшіншісі – сауда-экономикалық ынтымақтастықты ілгерілету. Өткен жылы екі ел арасындағы сауда көлемі 41 миллиард АҚШ долларына жетіп, Қытай Қазақстанның ең ірі сауда серіктесіне айналды. Қазіргі әлемдік экономикалық құлдырау жағдайында Қытай мен Қазақстанның сауда-экономикалық қарым-қатынасының қарқынды дамуы екі елдің салауатты және тұрақты дамуына жол ашты.

Төраға Си Цзиньпиннің Қазақстанға сапары арқылы екі ел саясаттағы өзара үйлестіруді күшейтіп, халыққа пайдалы жобаларды көбірек енгізіп, мәдени-гуманитарлық байланысты дамыта түседі.

- Қытайлық инвесторлар Қазақстанда негізінен қандай бизнес салаларымен айналысады? Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың қай бағыттарының болашағы зор?

- Көршілес елдер ретінде Қазақстан мен Қытайдың бір-бірін толықтыратын күшті экономикалық байланысы мен ынтымақтастығының келешегі зор. Соңғы жылдары тараптар өзара кеңесу, бірлескен үлес және ортақ пайда қағидаттарын ұстану арқылы «Бір Белдеу - Бір жол» бастамасы алғаш ұсынылған орын ретінде Қазақстанның ерекше мәртебесі мен маңызды рөлін арттырып, екі ел арасындағы энергетика, пайдалы қазбалар, мұнай-газ, химия өнеркәсібі, инфрақұрылым сияқты дәстүрлі салалардағы кең ауқымды ынтымақтастықты тереңдетуді жалғастырып келеді. Қазақстан мен Қытай жаңа энергетика, жасанды интеллект, цифрлық экономика және заманауи ауыл шаруашылығы сияқты дамып келе жатқан салалардағы әлеуетін барынша арттырып келеді. Практикалық ынтымақтастықтың жемісті нәтижелері екі елдің экономикалық дамуы мен халқының тұрмысын жақсартуға жаңа серпін беріп қана қойған жоқ, сонымен қатар жаһандық өнеркәсіп тізбегі мен жеткізу тізбегінің тұрақтылығы мен тегістігін сақтауға «Қытай-Қазақстан үлестерін» қосты.

30 сәуірдегі мәлімет бойынша, биыл Шыңжаң мен Қазақстанның Қорғас және Алашанькоу порттары арқылы өтетін Қытай-Еуропа жүк пойыздарының саны 5000-нан асты. Қытай Қазақстандағы ең ірі инвесторлардың бестігіне кіреді. «Бір Белдеу - Бір жол» бірлескен жобасы аясында Шымкент мұнай өңдеу зауыты, Ақмола жел электр қуаты жобасы және Солтүстік Қазақстан облыстық ауыл шаруашылығы паркі сияқты бірқатар демонстрациялық жоба жүзеге асты. Осылайша әлемдік деңгейде «Бір Белдеу - Бір жол» ынтымақтастығы үлгісін көрсетті.

Алдағы уақытта Қытай мен Қазақстан екі ел басшыларының бағытымен стратегиялық сәйкестікті нығайтып, саясатты үйлестіруді жүзеге асырады.

Біріншіден, инновацияға жол салынады. Инновациялық технология арқылы «Белдеу және жол» бастамасының негізін құруды ұстану, Big Data, жасанды интеллект және цифрлық экономика салаларында айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізіп, болашаққа бағдарланған және жаңа дәуірге бейімделген интеллектуалды цифрлық ынтымақтастықты құру.

Екіншісі – жасыл жолды насихаттау. Екі жақ «Бір белдеу - Бір жол» бастамасының тұрақты дамуына ықпал етіп, жасыл энергетика, жасыл инфрақұрылым, жасыл инвестиция, жасыл қаржы және басқа салалардағы ынтымақтастықты тереңдетеді.

Үшіншісі – байланысқа жол салу. Инфрақұрылым мен ережелер құрылысын одан әрі күшейту және қос тараптың инфрақұрылымдық құрылысты жоспарлауды өзара түйістіруіне ықпал ету. Қытай-Еуропа жүк пойыздарының зор әлеуетін ашу және халықаралық теміржол қатынасын оңтайландыру арқылы біз жаһандық өнеркәсіптік және жеткізу тізбегінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге көбірек үлес қосамыз.

Төртінші – халыққа пайда әкелетін жол жасау. Білім беру, медициналық көмек көрсету, ауыл шаруашылығы, кедейшілікті жою және басқа салалардағы ынтымақтастықты күшейтіп, екі елдің халқына мүмкіндігінше көбірек жұмыспен қамту және кәсіпкерлік мүмкіндіктер беріп, дамудың игілігін көрсету.

Қытай Қазақстанмен бірге екіжақты қарым-қатынастардың тағы бір «алтын онжылдығын» бастауға күш салады.

- Қазақстан мен Қытай арасындағы бауырлас қала ынтымақтастығы қалай дамып жатыр?

- Бауырлас қала ынтымақтастығы – Қытай мен Қазақстан арасындағы мәдени байланыс пен ынтымақтастықтың маңызды бөлігі. Қытайдың Шыңжаңдағы Үрімжі мен Қазақстанның Алматы қаласы 1993 жылы 17 қарашада екі ел арасындағы бауырлас қалалардың алғашқы жұбы болды. Қытай мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастың дамуына жаңа серпін беріп, халықтар арасындағы өзара түсіністік пен достықты нығайтуда маңызды рөл атқарып, қала ресурстарын бөлісу мен ұтысқа ие ынтымақтастықты жүзеге асырды.

Осы уақытқа дейін екі ел 26 жұп бауырлас провинциялар мен қалалар құрды, оның ішінде екі жақтың астаналары – Бейжің мен Астана да бар. 2006 жылы ресми түрде достық қарым-қатынас орнатқаннан бері екі астана әртүрлі саладағы өзара тиімді ынтымақтастықты тереңдете отырып, екі жаққа да нақты пайда әкелді. Тараптар ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Бір-бірін маңызды іс-шараларға қатысуға шақырды. Тікелей рейстерді ашып, инфрақұрылымдық құрылыс, қала құрылысын жоспарлау, өнеркәсіп саласында өзара әрекеттесті. Екі елдің бауырлас қалалары арасындағы ынтымақтастықтың «астаналық үлгісін» көрсете алды.

Екіншіден, Қытайдың Шыңжаңы Қазақстанның достас қалаларымен ең көрнекті ынтымақтастық орнатқан. Жібек жолы экономикалық белдеуінің негізгі аймағы ретінде Шыңжаң Қытай мен Қазақстан ынтымақтастығында алдыңғы қатарда және Қазақстанмен бауырлас қала ынтымақтастығында тамаша жетістіктерге жетті. Қытайдың Шыңжаңы мен Қазақстан тоғыз жұп қаламен бауырлас қала қатынасын бекітті. 2023 жылы Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы партия комитетінің хатшысы Ма Синжуйдің Қазақстанға сапары барысында Шыңжаң мен Алматы облысы, Шығыс Қазақстан, Абай және Жетісу облысы мен бауырлас қала қатынасын орнатып, келісімге қол қойды. Атап айтқанда, Жетісу облысымен «Қытай-Қазақстан Қорғас халықаралық шекаралық ынтымақтастық орталығының жергілікті өзін-өзі басқаруды үйлестіру тетігі туралы меморандум» жасалды.

Үшіншіден, Қытай мен Қазақстанның бауырлас қала ынтымақтастығы – екі ел арасындағы қарым-қатынастың жоғары деңгейде дамуының көрінісі. Соңғы жылдары осы ынтымақтастықтың қарқынды және салауатты дамуына Қытай мен Қазақстанның тұрақты жан-жақты стратегиялық серіктестік орнату және екі жақтың «Бір белдеу - Бір жол» бастамасын бірлесіп құруға деген ізгі ниеті, сондай-ақ тату көршілік пен достық қарым-қатынасты мұра етіп қалдыруға, түрлі саладағы өзара тиімді ынтымақтастықты тереңдетуге деген нық табандылығын көрсетеді.

- 2024 жыл Қытайда «Қазақстанның туристік жылы» болып жарияланды. Осы кезеңде қанша Қытай азаматы Қазақстанға саяхаттай алды? Қазақстанның қай аймақтары мен көрікті жерлері қытайлықтар үшін ең тартымды?

- Туристік ынтымақтастық – Қытай мен Қазақстан арасындағы мәдени-гуманитарлық байланыстың маңызды бөлігі және екі халық арасындағы өзара түсіністік пен достықты арттыруда, байланыстарды ілгерілетудегі көпір және дәнекер ретінде маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, бұл екі елдің экономикалық дамуына да орасан зор үлес қосты.

Кейінгі жылдары екі ел басшыларының назарда ұстауы мен туризм ведомстволарының бірлескен күш-жігері және тығыз ынтымақтастығы арқасында тараптар туризм саласында жемісті нәтижелерге қол жеткізді. Өткен жылдың қараша айында Қытай мен Қазақстан арасындағы өзара визадан босату туралы келісім ресми түрде күшіне еніп, саяхатты ыңғайлы етті.

Биылға наурыз айында Қытайда «Қазақстанның туристік жылы» сәтті басталды және Қазақстан қытайлық туристер үшін дамып келе жатқан танымал шетелдік туристік бағытқа айнала бастады.

Өткен жылдың қыркүйек айында Қытай Жібек жолы туристік қалалар альянсын құру туралы бастама көтерді. Көп ұзамай Қазақстанның үш қаласы, соның ішінде Қонаев, Шымкент және Түркістан одақ мүшелерінің алғашқы партиясы болды.

ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің биылғы ақпан айындағы мәліметі бойынша, Қытай мен Қазақстан өзара визаны алып тастағалы бері Қазақстанға келген қытайлық туристер саны 12 есеге артқан. Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің өкілі өткен жылдың 10 қарашасынан биылғы наурыз айының соңына дейін Қытайдан Қазақстанға келген туристер саны 126 мыңға жеткенін мәлімдеді.

Қытайлық броньдау веб-сайттарындағы деректер биылғы наурыздан бастап Қытайдан Қазақстанға әуе билеттерін броньдау саны алдыңғы жылмен салыстырғанда үш еседен астам өскенін көрсетеді.

Үздіксіз жолаушылар ағыны логистиканы, капитал және ақпарат легін әкелді. Бұл қонақүйлердің, қоғамдық тамақтану орындарының, жолаушылар тасымалының, инфрақұрылымның және басқа да байланысты салалардың дамуы мен өркендеуіне тиімді ықпал етті. Көптеген жұмыспен қамту мүмкіндіктерін құрды және жергілікті экономиканы дамытып келеді.

Жер көлемі жөнінен дүние жүзіндегі тоғызыншы мемлекет ретінде Қазақстан тамаша табиғи ландшафттарға, түрлі-түсті халықтық мәдениетке және бай туристік ресурстарға ие. Қазіргі таңда қытайлық туристер Қазақстанды туристік бағыт ретінде таңдап, Астана қытайлық туристер үшін «баруға міндетті орынға» айналды. Сонымен қатар, Алматы, Шымкент, Ақтау және басқа да жерлер қытайлық туристер арасында танымал. «Бәйтерек» саясындағы Астана адамдарға жаңа қаланың қалай бой көтеріп, қалай дамып жатқанын көруге мүмкіндік береді. Қытайдың «Халық музыканты» атымен аталған Сиань Синхай көшесі – Қытай мен Қазақстан халықтары арасындағы мәңгілік достықтың нышаны. Сондай-ақ бірегей табиғи пейзажы бар Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі қытайлық туристер арасында өте танымал.

Бұл қадам жаңа дәуірге аяқ басқан екі ел арасындағы мыңдаған жыл бойы жалғасып келе жатқан Жібек жолы достығына жаңа серпін берері сөзсіз.

Қытайдың байтақ жері, бай ресурсы, әдемі таулары мен өзендері, ғасырларға ұласқан тарихы мен тамаша мәдениеті бар. Сонымен қатар, туризм инфрақұрылымы жақсы дамыған әрі ыңғайлы. Біз қазақстандық достарымызды Қытайдағы туыстары мен жақындарына қонаққа баруға шақырамыз және осы арқылы елімізді өз көздерімен көруіне қуанышты боламыз.