В Атырау
+17 
Қоғамдық ұйым үкімет пен құзырлы министрліктерден Атырау ЖЭО-на тексеру ұйымдастыру арқылы тариф пен инвестициялық бағдарламалардың мән-жайын анықтауды талап етеді.
Екібастұздағы атышулы апаттан кейін еліміздің барлық жылу қызметкерлері мемлекеттік органдардың ғана емес, қоғамдық ұйымдардың да жіті назарына ілікті. Желтоқсан айының басында (тұтынушылардың құқығын қорғау саласына маманданған) «Қара Шаңырақ Қазақстан» қоғамдық бірлестігі мемлекеттің бірінші тұлғаларына, Бас прокуратураға, сондай-ақ екі министрлікке «Атырау жылу электр орталығы» АҚ қызметіне тексеру ұйымдастыру өтінішімен ресми түрде жүгінген еді.
Бұл әлеуметтік желіде қолжетімді, сондықтан оны жіті қайталап айтудың қажеті жоқ. Онда қоғам белсенділері, атап айтқанда, АЖЭО-ның бекітуге ұсынған инвестициялық бағдарламаларында көрсетілген нақты жылу шығыны мен жабдықтың тозуы туралы сұрақ қояды. Сондай-ақ олар жылу қызметкерлері мен тұтынушылар – жеке жылу есептегіш құралдарының иелері арасындағы сот ісі туралы баяндайды. Ахуалдың шешімі табылмады, өйткені сот тұтынушылардың шағымын тағы да қараусыз қалдырған (толығырақ, жақын арада «АЖ»-дан оқыңыз). Жалпы, шағымданушылар жылу тарифін тым жоғары деп есептей отырып, оны негізбен бекітілгеніне күмәнданады.
«Қара Шаңырақ Қазақстан» ҚБ хатында өте қызықты бір жайтқа ерекше назар аударған жөн. Тұтынушы құқығын қорғаушылардың пікірінше, жылу жүйесіне берілетін жылу электр энергиясын өндірудің жанама өнімі болып табылады. Электр энергиясын өндіру үшін газды жағу кезінде ыстық бу шығарылады, ол қалаға берілетін ыстық суды жылытуға және жылуға жіберіледі. Ал электр энергиясын өндіру құны тарифте ескерілгендіктен, жылуға тарифті қалыптастырудың негізділігі туралы сұрақ туындайды. Қарапайым тілмен айтқанда, шағымданушылар тұтынушының екі мәрте төлейтінін жоққа шығармайды.
«АЖ» «АЖЭО» АҚ президенті Мақсот ӘЛЕНОВТІҢ атына осы жайтқа түсініктеме беруді сұрап, жазбаша сауал жолдады. Жауап ретінде кәсіпорын басшысы жылу және электр энергиясын өндірудің технологиялық процесін сипаттауды қажет деп санады:
«“АЖЭО” АҚ біріктірілген генерациясы, яғни электр және жылу энергиясын бірлесіп өндіру процесі бар энергия өндіруші ұйым.
ЖЭО негізгі элементтеріне параметрлері 100 гкс/см2 және температурасы 540 С бу өндіретін қазандық қондырғылар, турбоагрегат роторының айналу режимінде бу жылуын механикалық энергияға түрлендіретін турбиналы қондырғылар және электр энергиясын өндіруді қамтамасыз ететін электр құрылғылары (генератор, трансформаторлар және т.б.) жатады.
Қазан қондырғының негізгі элементі қазандық, оның құбырлары мен барабаны арқылы су айналады, ол қазандық пешінде жанып жатқан отынның (табиғи газдың) энергиясы арқылы күшті буға айналады.
Алынған бу желі арқылы бу турбинасына беріледі. Онда кеңейе отырып, бу электр генераторының роторына қосылған роторды айналдырып, оның орамаларында электр тоғы пайда болады.
Электр энергиясы тұтынушыларға кернеуді 35 және 110 кВ дейін арттыратын күшейткіш трансформаторлар арқылы беріледі, содан кейін электр энергиясы электр энергиясын таратушы компания желісіне беріледі. Электр энергиясының бір бөлігі ЖЭО-ның өз қажеттілігіне жұмсалады.
ЖЭО-ның жылумен қамту қондырғысы кезеңнің II, III, VI бойлерлік топтарын біріктіреді.
Реттелетін турбина арқылы бу химиялық тазартылған суды қыздыру үшін беріледі. Әрі қарай бұл су желілік су жылытқыштарда (негізгі және ұшқары бойлерлер) белгіленген температуралық кестеге дейін қыздырылады, ыстық су түріндегі жылу энергиясы диаметрі 700 және 800 мм құбырлар арқылы тасымалданып, тұтынушылардың барлық санатына жеткізіледі.
Ұсынылған технологиялық процестен ЖЭО-ның отынның химиялық энергиясы жану процесінде жылу энергиясына, одан кейін генератор білігін айналдыратын механикалық энергияға түрленуі арқылы электр энергиясын өндіретін электр станциясы екенін көруге болады.
Нәтижесінде жылу және электр энергиясын бірлесіп өндіру процесі жүреді. Бұл жағдайда жылу және электр энергиясын өндіруге арналған отын шығыны бөлек есептеледі.
Осылайша, өндірілетін жылу энергиясы энергияның тең бағалы түрі болып табылады және оны электр энергиясынан өндірілген жанама өнім деп санауға болмайды».
Одан әрі АЖЭО президенті өз кәсіпорнының қызметі негізделген тарифті бекітетін Табиғи монополияларды реттеу комитеті департаментінің назарында екенін еске салады.
Лев ГУЗИКОВ