Маңғыстаулық археологтар көне қаланың орнын тапты

Келесі жылы Ә.Марғұлан атындағы Археология институты Қазақстан аумағында археологтар жасаған ең ерекше жаңалыққа арналған алғашқы кітапты жарыққа шығарады. Археологтар ерте антикалық дәуірдің аңызға айналған әрі аз зерттелген қаласы – Аспаботаны тапқандарына сенімді. Бұл қала б.з.д. II ғасырда Рим ғалымы Клавдий Птолемей Александриялық құрастырған Каспий теңізінің картасында көрсетілген. Қаланың координаттары географиялық тұрғыдан Маңғыстау түбегіне сәйкес келеді, деп хабарлайды otpannews.kz.

Археологтар Қазақстанның Ұлы Жібек жолының түрлі тармақтарымен тығыз байланысын атап өтеді. Батыста еліміз Каспий теңізімен шектеседі. Қазіргі таңда археологтардың назары теңіз жағалауларында өмір сүрген халықтардың тарихына, олардың Каспийді игеруіне және бұрын белгісіз болып келген Ұлы Жібек жолының тармақтарына аударылып отыр.

«Каспий теңізі ежелгі дәуірде, өзінің ауқымына қарамастан, халықтарды бөлмей, қайта біріктіріп отырды. Бүгінде бұл су айдыны бес мемлекетті, яғни Әзірбайжан, Иран, Қазақстан, Ресей және Түрікменстанды байланыстырады. Каспий теңізі Ұлы Жібек жолының ажырамас бөлігі болған, алайда бұл тарих әлі күнге дейін толық зерттелмеген. Римдік ғалым Клавдий Птолемейдің картасында Каспийдің шығыс жағалауында Аспабота атты қала-мемлекет көрсетілген. Птолемей қаланың координаттарын да келтіреді, ал оның орналасқан жері Маңғыстау түбегіне сәйкес келеді», - дейді археолог Андрей Астафьев.

Аспабота қаласын табу әрекеттері бұрын да жасалған, бірақ сәтсіз болғандықтан, тарихшылар Птолемейдің карталарының дұрыстығына күмән келтірген. Алайда 2006 жылы маңғыстаулық археолог Андрей Астафьев сауда жолдарын зерттеу барысында Кочак шығанағының оңтүстігінен ерекше қоныс орнын анықтады. 11 жыл өткен соң бұл жерге археологиялық қазба жұмыстары басталды. Қазақстандық-ресейлік экспедицияны Андрей Астафьев пен оның Новосибирскідегі әріптесі Евгений Богданов басқарды. Кейін бұл жобаны Ә.Марғұлан атындағы Археология институтының директоры Ақан Оңғар қолдады.

«Біз ерекше олжалар таптық, олар мұнда сауда-өнеркәсіп орталығының болғанын айғақтайды. Бұл жер теңіз порты рөлін де атқарған. Каракабактың тарихы таңқаларлық. Алғашқы қоныстанушылар бұл жерге Ежелгі Хорезм мен Боспор патшалығынан келіп, жаңа сауда жолдарын қалыптастырған. Мұнда құмырашылар, металлургтер, зергерлер, саудагерлер, теңізшілер және жергілікті көшпенді ақсүйектер тұрған. Ішкі сауда ұсақ мыс монеталар арқылы жүргізілген. Бұл сауда орталығы Каспий арқылы Үндістан, Қытай, Солтүстік Қара теңіз жағалауы мен Римге дейінгі кең ауқымдағы тауар алмасудың орталығы болған. Византиядан келген шеберлер жергілікті халықты қолөнерге үйреткен. Мұнда зергерлік бұйымдар алтын мен күмістен жасалып, Балтық янтары, қызыл маржан, Цейлон гранаты және інжу қолданылған. Сонымен қатар мұнда мыс, темір, қорғасын және мұнай өнімдері өндірілген», – дейді археолог Евгений Богданов.

Археологиялық қазбалар негізінде жазылған кітапта зерттеушілер Каракабактың Ұлы Жібек жолы тарихындағы рөлін сипаттайды. Оның бір тармағы Маңғыстау аумағы арқылы өткен.

«Бұған дейін тарихшылар тек солтүстік бағыттағы құрлық жолдары болған деп ойлаған. Алайда Страбон Үндістан мен Рим арасындағы су жолын атап көрсеткен. Ол жол Әмудария өзені, Каспий теңізі және Кавказ өзендері арқылы өткен. Каракабактың ашылуы осыған дейін белгісіз сауда байланыстарының болғанын дәлелдейді. Алғашқы қоныстанушылар Каспий жағалауларына Ежелгі Хорезм мен Боспор патшалығынан келген. Каракабак Каспий-Еділ сауда қатынастарының бастауы болды», – дейді Ә.Марғұлан атындағы Археология институтының директоры Ақан Оңғар.

Бұл жаңалықтың ерекше мәні оның географиялық бірегейлігінде жатыр. Бұған дейін ғалымдарға Каспийдің солтүстігі мен шығысында мұндай тарихи қоныстардың бар екені белгісіз болған.

«Каракабактың орналасқан жері Птолемейдің картасындағы Аспабота қаласымен ұқсас. Бұл Қазақстанда әлемдік деңгейдегі жаңалықтың ашылғанын білдіреді. Енді Қазақстанның Ұлы Жібек жолы және антикалық өркениет тарихына қосқан үлесі айқындалып отыр. Бұл жаңалық Маңғыстау тарихына екі мыңжылдық бедерін қосады», – деп атап өтті Андрей Астафьев.

Археологтар бұл жаңалықтың Маңғыстау облысының жаңа туристік брендіне айналатынына сенімді: «Маңғыстау – Ұлы Жібек жолының 2000 жылдық белгісіз тарихы».

«Әлемдік рейтингтерде Ұлы Жібек жолы бойымен саяхаттау қалалық және экологиялық туризмнен кейін екінші орында тұр. Маңғыстау облысында осы бағытта туризмді дамытуға үлкен мүмкіндік бар. Бұл туралы еліміздің Президенті де бірнеше рет айтқан», – дейді археологтар.

Табылған көне қаланың маңында көптеген табиғи және тарихи ескерткіштер бар. Сондықтан археологтар бұл жерде археологиялық базасы бар ғылыми орталық, музей және туристік кешен құруды ұсынады. Туристер осы жерде археологиялық қазба жұмыстарына қатысып, тарихпен таныса алады. Сондай-ақ жыл сайын археологиялық-туристік фестиваль өткізу ұсынылды. Археологтардың айтуынша, бұл жаңалық шағын және орта бизнесті дамытып, жас ұрпақты патриоттық рухта тәрбиелеуге ықпал етеді.