Күнкөріс қоржынын қайта қарау керек

5 930 просмотра

Атырау облысындағы төменгі күнкөріс минимумы биылғы жылдың наурызында 17 158 теңге құрады, деп есептейді Атырау облыстық статистика департаментінде. Ақпан айында ол 16 555 теңге құраған еді. Біз шағын мониторинг өткізіп, азық-түлік себетіндегі негізгі азық-түліктердің нақты құны күнкөріс минимумынан төрттен бір есеге жоғары деген тұжырымға келдік.

Статистиктердің мәліметін әшкерелегісі келетіндер тек «АЖ» журналистері ғана емес. Мемлекеттік минимум бойынша өмір сүру жөніндегі мұндай тәжірибелерді түрлі басылымдардағы әріптестеріміз, сондай-ақ блоггерлер де әлсін-әлі өткізіп тұрады. Бір аптадан артық шыдамдылық танытатындар кемде-кем. Бір ай бойына екі келі ет, 250 граммнан аспайтын салмақтағы бір кесек шұжық, 190 грамм сүтсірне, 170 грамм қарақұмық пен күріш, 370 грамм макарон және тағы басқа осында тамақпен қалай өмір сүруге болады? Кез-келген осындай тәжірибенің нәтижесі бірдей: «Олардың өздерін (шенеуніктерді) осы минимумға отырғызар ма еді!» деген көкейде ой қалады.

Жалпы, тәжірибе арқылы күнкөріс минимумымен өмір сүру мүмкін еместігі әлденеше рет дәлелденді. Ендеше ол не үшін қажет? Статистика түсіндіргендей, күнкөріс минимумы керек екен. Ол:

- халықтың тіршілік деңгейін бағалауға және кедейшілік шегін анықтауға;

- әлеуметтік саясаттың бағытын анықтауға және халыққа әлеуметтік қолдау көрсету шарасын жүзеге асыруға;

- айлық еңбекақы мөлшерінің төменгі мөлшерін, зейнетақының төменгі мөлшерін және негізгі әлеуметтік төлемді анықтауға негіз болады.

Әр елде күнкөріс минимумы әрқалай есептеледі. Қазақстанда ол азық-түлік себетінің төменгі құнынан және қажетті азық-түлік емес тауарлар мен қызметтерге кететін төменгі шығындар үлестерінен алынып есептеледі. Біздің күнкөріс минимумымыз 60 пайыз азық-түлік себетінен және 40 пайыз азық-түлік емес тауарлар мен қызметтерден тұрады. Ақшалай арақатынас бойынша – тиісінше 10 295 теңге мен 6 863 теңге. Азық-түлік себетінің көлемі азық-түлік тұтынудың физиологиялық ғылыми негізделген нормалары бойынша есептеледі. Ол Денсаулық сақтау министрлігінде бекітіледі. Оған 40-тан аса азық-түліктердің түрі кіреді. Азық-түлік емес бөлігіне коммуналдық қызметтер, көлік, киімдер, аяқ киім, дәрі-дәрмек, гигиена құралдары кіреді.

АСТАНАЛЫҚ АРМАНШЫЛДАР

Статистикалық агенттіктен қазақстандықтар үшін бір жылға арналған негізгі азық-түлік тұтынудың төменгі нормалары туралы мәліметтерді алған біз, аштан өлмес үшін мемлекеттің пікірінше ай сайын қанша тамақ ішуге тиіс екендігімізді есептеп шығардық. Содан кейін қаладағы базарлар мен дүкендерді аралап, атыраулықтарға азық-түлік себеті нақты қаншаға шығатынын анықтадық. (Нормалар мен олардың бағалары бойынша барлық мәліметтер кестеде келтірілген). Мұның нәтижесі көңіл көншітерлік болмады. 10 295 теңгеден тұратын азық-түлік себетінен асырмау мүмкін емес. Іс жүзінде айлық норма 13 055,31 теңгеге шығады. 2 760 теңге айырмашылық көп емес сияқты көрінеді. Бірақ нан мен майдың әр граммы алтынға баланған азық-түлік себетінің күлкілі нормаларын ескерсек, бұл әжептәуір айырмашылық. Сондықтан минимумның шегімен өмір сүру өте қиын.

Біз бұл жолы күнкөріс минимумының азық-түлік емес бөлігіне тиіскен жоқпыз. Оны да бекітілген лимитпен сәйкес келмейді деп жорамалдап отырмыз. Осылайша, іс жүзінде статистикалық есептемелерде кедейшілік шегінде деп белгіленген азаматтар анағұрлым көп мөлшерде болуы мүмкін. Ал зейнеткерге зейнетақымен күн көру қияли елес ғана.

АҒЫЛШЫНДАР ДҰРЫС ТӘСІЛ ТАҢДАҒАН

2010-жылдың желтоқсанында Қазақстандағы күнкөріс минимумы 93 АҚШ долларын, Грузияда – 68,87, Әзірбайжанда – 109,15, Литвада – 310,43, Латвияда – 295,49, Украинада – 106,47, Ресейде – 179, АҚШ-та – 700, Ұлыбританияда – 1 100 АҚШ долларын құрады.

Күнкөріс минимумы жоғары Ұлыбританияда жыл сайын төменгі жалақы мөлшері 507 баға мен тарифтерден тұратын тұтыну себетінің негізінде есептелетін баға индексіне байланысты шығарылады. Ағылшындардың күнкөріс минимумы - ел бойынша орташа жалақының 50 пайызынан аз мөлшерді құрайтын табыс боп саналады. Осылайша, мемлекет бір адамның неше картоп жейтінін санаудың орнына нақты бағаны зерттейді. Соның негізінде төменгі еңбекақы мен қалған төлемдер өзгереді. Содан соң ғана ағылшындардың қайсысы кедей деп есептелуі мүмкін екендігін анықтайды.

Ағылшындардың орнына «қазақстандықтар» деп жазғың-ақ келеді, бірақ олай болмайтыны өкінішті-ақ.

Дайындаған Тамара СУХОМЛИНОВА

ҚР халқы үшін негізгі азық-түлікті тұтынудың төменгі мөлшері

(Азық-түлік себетінің құрылымы)

Азық-түлік	Тұтыну нормасы, жылына(кг)	Тұтыну нормасы, айына(кг)	Азық-түлік бағасыкг, л, дана (тг)	Айлық норма бағасы (тг)
Құнарланды-рылған бидай ұны,1-сұрып	13	1,08	135	145,80
Құнарланды-рылған бидай ұнынан пісірілген нан, 1-сұрып	70,7	5,89	80	471,20
Бидай-қара бидай наны	31	2,58	130	335,40
Қара бидай наны	4,8	0,40	140	56,00
Макаронөнімдері	4,4	0,37	150	55,50
Күріш	8,5	0,71	160	113,60
Қарақұмық	2	0,17	1 000	170
Сұлы жармасы	2	0,17	182	30,94
Крупа манная	2	0,17	157	26,69
Асбұршақ	2	0,17	130	22,10
Картоп	95	7,92	135	1 069,20
Ақбас орамжапырақ	25	2,08	200	416
Сәбіз	20	1,67	260	434,20
Жуа	20	1,67	130	217,10
Қызанақ	5	0,42	370	155,40
Қияр	5	0,42	370	155,40
Қызылша	5	0,42	180	75,60
Бақша дақылдары(қарбыз)	10	0,83	-	-
Жаңа піскен жемістер (алма)	25	2,08	350	728
Жидектер (жүзім)	4,5	0,38	800	304
Кептірілген жемістер(қақ өрік)	0,5	0,04	1 200	48
Қант	18	1,50	224	336

Азық-түліктер	Тұтыну нормасы, жылына (кг)	Тұтыну нормасы, айына (кг)	Азық-түлік бағасы кг, л, дана (тг)	Айлық норма бағасы (тг)
Сиыр еті	15	1,25	1 300	1625
Шошқа еті	9	0,75	1 100	825
Қой еті	6,3	0,53	1 300	689
Құс еті	5	0,42	910	382,20
Жылқы еті	3,2	0,27	1 300	351
Пісірілген шұжық	3	0,25	350	87,50
Қосалқы ет өнімдері, 1-санат (бауыр)	0,4	0,03	600	18
Мұздатылмаған және/немесе мұздатылған көксерке	8,4	0,70	1 000	700
Сүт, литр	84,5	7,04	208	1464,32
Қаймақ, майлылығы 20%	3,2	0,27	1 000	270
Жартылай майлы сүзбе	4,9	0,41	500	205
Мәйектелген сүтсірне	2,3	0,19	1 500	285
Сары май	4,4	0,37	400	148
Жұмыртқа, дана	142	11,83	24	283,92
Күнбағыс майы (л)	7	0,58	350	203
Маргарин	1,5	0,13	335	43,55
Майонез	0,5	0,04	60	2,40
Шәй	0,67	0,06	1 567	94,02
Ас тұзы	2,19	0,18	30	5,40
Ашытқы	0,05	0,004	1 000	4,17
Дәмдеуіштер	0,02	0,002	1 600	2,7
БАРЛЫҒЫ				13 055,31

14 сәуір 2011, 17:10

WhatsApp арқылы хабар жіберу

Қате таптыңыз ба? Тінтуірмен белгілеп, Ctrl + Enter түймесін басыңыз.

Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 771 37 800 38 нөміріне және editor@azh.kz поштасына жібере аласыз.