Нидерланды прокуратурасы «Теңізшевройл» ККЖ мұқтаждығы үшін тереңдету жобасын тергеп жатыр

Нидерланд прокуратурасының «Теңізшевройл» ККЖ мұқтаждығы үшін канал түбін тереңдету жобасына қатысты «Van Oord» компаниясының пара алу ісіне қатысты жанжалды тергеуінің төңірегінде қызық мәліметтер әлі де ашылуда, деп хабарлайды Petrocouncil.kz.

Голландиялық Van Oord, әлемдегі ең ірі тереңдік қазу компанияларының бірі, 2015 жылы Қазақстандағы «ҚазМұнайГаз» (ҚМГ) еншілес теңіз компаниясымен құны жарты миллиард еуроға жуық (470 миллион еуро) болатын келісімшарт жасады.

Van Oord елдің іскерлік әдет-ғұрыптарын жақсы білетін коммерциялық агентті жалдады және ол келісімшарт алуда делдал болды. Прокуратура агент Van Oord-тан алған 24 миллион еуроның бір бөлігін сол кездегі Қазақстанның мұнай-газ саласындағы ең ықпалды тұлғасына аударуы мүмкін деген қорытындыға келген. Бұған Швейцарияның қылмыстық істер жөніндегі федералдық сотының Follow the Money қол жеткізген құжаттары дәлел. Алайда ақшаны алушы – делдал/агенттің аты-жөні әзірге белгісіз.

Van Oord пен агент арасындағы келісім-шартқа сәйкес, агент жоба айналымының шамамен 2%-ын сыйақы ретінде алған. 2015 және 2016 жылдары бұл «жетістік ақысы» шамамен 4,9 миллион долларды құрады.

Келісім-шарттың мерзімінен бұрын бұзылуына байланысты Van Oord агентке шамамен 24 миллион еуро төледі, оның 5 миллионы «тоқтау шығындары» (termination costs) және 19 миллионы агент бәсекелестерге өтіп кетпеуі үшін берілген ақы.

Прокуратура 24 миллион еуроның бір бөлігі коммерциялық агент пен латвиялық компания арқылы өтіп, Швейцариядағы банк шоттарына түскенін анықтады. Бұл Доминикада тіркелген Akas Group Holding компаниясының бизнес-шоттары.

Бір қызығы, осы компанияға көмектескен швейцариялық Bratschi заң фирмасы сол кезде ҚМГ-ға салық бойынша кеңес берген болатын. Follow The Money 2010 жылы Bratschi шикі мұнай саудасы бөлімшесін қайта құрылымдауға көмектескенін анықтады.

2020 жылдың 4 қазанында Нидерланд прокуратурасы Швейцария билігінен Akas Group транзакция тарихын алу тұрғысынан осы істі тергеуге көмек сұрады. Сондай-ақ дереккөздер доминикандық компания мен Қазақстан арасында «сол жылдардағы мұнай-газ саласындағы ең ықпалды адамдардың бірінің әкесі...» арқылы болған байланыстар болуы мүмкін екенін айтады.

Қазақстанның мемлекеттік жүйесіндегі қазіргі жағдай басқа мұнай-газ компанияларының инвестиция салуға қорқынышын туғызды. Мысалы, 2018 жылы Shell ҚМГ-мен мемлекеттік компанияның акцияларын сатып алу бойынша келіссөздерді тоқтатты. Дереккөздер Bloomberg агенттігіне «ескі Қазақстан» өкілдерінің бірінің компанияны «бейресми бақылауы» және осыған байланысты сыбайлас жемқорлық тәуекелі трансұлттық корпорация үшін тым үлкен екенін айтты.

*суретте оң жақта - Пол Верхол, Van Oord компаниясының операция жөніндегі директоры, желтоқсан 2015 ж.