Бюджет донорлары: Қазақстанның бюджетін қай өңірлер көбірек толтырады?

2023 жылдың сегіз айының қорытындысы бойынша, ҚР жергілікті бюджетіне түскен түсімдер 8,6 трлн теңгеге жетті, бұл былтырғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 24,5% артық. Ескерту: жергілікті бюджетке түсетін түсімдер жылдан жылға серпінді өсіп келеді. 2022 жылдың соңында кіріс рекордтық көрсеткішке — 11 трлн теңгеге жетті, деп хабарлайды ranking.kz.

Биыл жергілікті бюджеттің барлық кірістерінің 46,7%-ы салық түсімдері, 50,8%-ы трансферттік түсімдер есебінен болды.

Өңірлер бойынша мемлекеттік бюджеттің негізгі доноры — Алматы қаласы: биыл қаңтар-тамыз айларында бұл мегаполистің жергілікті бюджетінің кірісі 1 трлн теңгеден асты, дәлірек айтсақ, 1,054 трлн теңгеге жетті. Бұл еліміздің барлық өңірлері арасындағы абсолютті рекорд. Бір жыл ішінде сома 20,6% өсті.

Жергілікті бюджетке түсетін түсімдер бойынша екінші орынды Түркістан облысы (832,6 млрд теңге), үшінші орынды Астана қаласы (805,9 млрд теңге) иеленді.

Алматы ұзақ жылдар бойы бюджет кірістері бойынша еліміздің барлық өңірлері арасында көш бастап келеді. 2023 жылы жергілікті бюджеттің барлық түсімдерінің негізгі үлесін салық түсімдері құрады: 90,9%. Трансферттердің түсімдері небәрі 5,6%-ды құрады.

Жалпы бес жыл ішінде (2018–2022 жж.) Алматы қаласының жергілікті бюджетінің кірісі 4,4 трлн теңгеге жетті.

Алматының ел экономикасындағы рөлі айтарлықтай. Қазақстанның ІЖӨ құрылымында бұл мегаполис ең үлкен үлесті алады: 2023 жылдың қаңтар–наурыз айларында 20,2%. Басқа өңірлер бойынша көрсеткіштер айтарлықтай төмен. ІЖӨ-дегі үлесі бойынша Атырау облысы екінші орында: 14,1%. Үздік үштікті Астана аяқтады: 10,3%.

Алматыда салық шегерімдерін қосқанда бюджет кірісінің мұндай көлемі кездейсоқ емес. Қала бизнестің өсу және жалпы экономикалық даму кезеңінде. Биыл қыркүйектің аяғында мегаполисте 113,1 мың компания жұмыс істеп тұр, бұл 2022 жылдың сәйкес кезеңінен 14,1% көп. Сонымен қатар, Алматыда кәсіпорындар саны республиканың басқа өңірлерімен салыстырғанда бірнеше есе көп, ал қаладағы жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар санының өсімі ҚР-дағы ең жоғары көрсеткіштердің бірі. Бұл қаладағы бизнес климаттың соңғы бір жылда айтарлықтай жақсарғанын көрсетеді.

2023 жылдың қыркүйегінің соңына қарай Алматыда барлық санаттар бойынша кәсіпорындар санының өсуі байқалады. Шағын кәсіпорындар 14,3%, 111,6 мыңға, орта кәсіпорындар — 1,8%, 1 мыңға дейін өсті. Ірі кәсіпорындардың саны өз кезегінде 4,8% өсіп, 520 кәсіпорынды құрады.

Айта кетейік, Алматыда кәсіпкерлікті дамыту үшін көптеген қолдау шаралары жүргізілуде. Қалада мемлекеттік және аймақтық бағдарламалар жүзеге асырылуда. Кәсіпкерлікті қолдаудың негізгі бағдарламасы «2021–2025 жылдарға арналған ұлттық кәсіпкерлікті дамыту жобасы». Бұл жоба бұрын қолданыста болған «Бизнестің жол картасы — 2020» және «Бизнестің жол картасы — 2025» бағдарламаларының жалғасы. Сонымен қатар, кәсіпкерлікті қолдау мақсатында «Қарапайым заттардың экономикасы», «Алматы Бизнесі», «АӨК», «Алматы Бизнесі — 2025», Jana Business суббағдарламасы жүзеге асырылуда.

Тағы бір қызық факт: Алматыда жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың саны экономиканың барлық салаларында өсіп келеді, бұл бизнеске жан-жақты қолдау көрсетуді көрсетеді.

2023 жылдың қыркүйегінде ең үлкен өсім сауда секторында болды: бір жылда 4,2 мың компанияға көбейген (немесе 13,8% көбейген). Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар санының өсуі бойынша көшбасшылар қатарында ақпарат және байланыс секторы (1,3 мың компанияға көбейген), кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет саласы (950 компанияға) және құрылыс секторы (918 компанияға).

Сондай-ақ, көлік және қойма шаруашылығы (851 компанияға), әкімшілік және қосалқы қызмет (813 компанияға), жылжымайтын мүлікпен операциялар (774 компанияға) сияқты салаларды да атауға болады.