Балшықтан тұрғызылған үйдің шырғалаңы

Сіз үй сатып алуға несие алдыңыз, көптен күткен келісіміңізді жасадыңыз, енді банкке ай сайын мың доллардай қарызыңызды өтейсіз делік. Он жылдық несиеге кіріптар болатыныңызға қарамастан, сізді жаңа баспанаңыздың бар екендігі туралы ой тыныштандырады. Кенеттен бір күні сіздің үйіңіз (тайға таңба басқандай етіп техникалық төлқұжатта жазылғандай) сенімді ракушеблоктан емес, жай ғана саманнан салынғандығы туралы өзіңіз үшін керемет жаңалық ашасыз. Біздің оқырмандарымыздың бірі дәл осындай жағдайға тап болыпты. Оның есімін Салауат деп аталық. Біз осы істің мән-жайын анықтай бастағанда, оның орнында жаңа үй сатып алғысы келетін кез-келген адамның болуы мүмкін екендігіне көз жеткіздік.

БАНК: «БӘЛКІМ, БҰЛ АЛАЯҚТЫҚ БОЛАР»

Салауат былай деп жазады:

«2010 жылдың ақпанында мен Еуразиялық банк арқылы 60 000 доллар несиеге мансардты үй сатып алдым. Процедураға сай бірнеше рет мүлікті бағалаттым. Оған тәуелсіз бағалаушы компания, банк бағалаушысы және БТИ бағалаушысы қатысты. Олардың барлығы үйдің ракушеблоктан тұрғызылғандығын растады. Таяуда үйге жөндеу жүргізіп, оның түгелімен саман тастан салынғандығын білдім... Енді не істерімді, қайда барарымды білмеймін. Балшықтан соғылған үй үшін несие төлеген ақымақтық қой, қалай дегенмен де 21-ғасыр емес пе?! Сұрастырсам, адамдардың көпшілігі осындай проблемамен  бетпе-бет келеді екен. Егер осы сұраққа жауап берсеңіздер, көптеген отбасыларға көмек болар еді».   

Банктің бар болғаны несие беретін қаржы институты екені түсінікті. Бұл жағдайда ол да жапа шегушінің рөлінде деуге болады, өйткені кепілдікке сатып алынатын үй салынады. Алайда банк сатып алынатын мүлікті бағалайтындықтан, жауапкершіліктің біраз бөлігі оған жүктеледі. Бұл жағдайға «Еуразиялық» банктің Атырау филиалының директоры Олег ЛИ былай деп комментарий береді: «Бағалау процедурасы заңды құжаттардың негізінде жасалады. Кезінде пайдалануға енгізу актісін берер кезде комиссия үйдің қандай материалдан салынғандығын, барлық коммуникацияның жүргізілгендігін және т.б. растайды. Біздің бағалаушыларымыз мүлікті бағалау кезінде осы құжаттарға сүйенеді. Бірде бір меншік иесі қабырғаны құлатып, шұқылауға жол бермейді. Бұл жағдайда мәселені анықтау қажет. Несие алушы бізге келіп, арыз жазуы тиіс. Шешім әртүрлі болуы мүмкін. Бәлкім, біз бірігіп сатушыға шығармыз, өйткені нотариуста барлығы журналға тіркелген ғой. Мүмкін, бұл алаяқтық шығар, сатушы тіркеу органын әдейі жаңылыстырған болар. Жалпы, бөлшектеп несиелеуден бастаған менің тәжірибемде мұндай жағдай бірінші рет кездесіп отыр. Бәлкім, несие берушінің өзі дұрыс түсінбеген болар: кейде аралас типте үйлер салады – бірінші қабатын ұлутастан, екінші қабатын – бірінші қабатқа түсе-тін күшті жеңілдету үшін саман тастан салады. Бәлкім, құжаттарда үй аралас салынған деп жазылған болар. Егер үй несие алушы растап отырғандай, толығымен саманнан салынған болса, біздің кепілдікпен қамтылуымыз төмендейді. Біз бас кеңсеге хабарласатын боламыз. Дәлірек айтқанда, белгілі бір тексеру жүргіземіз».

СӘУЛЕТ: «БІЗ ТЕК СЫРТЫНАН ҚАРАЙМЫЗ»

Қисын бойынша қабырғаның материалы үйді пайдалануға енгізу актісін жасақтау кезеңінде тіркелуі тиіс. Оған барлық құрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін тиісті инстанциялар (өртке қарсы қызмет, СЭС және т.б.) қол қояды. Әрине, қабырғаның, іргетастың, төбе жабындысының материалдарын және т.б. туралы қалалық сәулет бөлімінің өкілдері қабылдап алады. Алайда қаланың бас сәулетшісі Бақтыбай ДҮЗЕЛБАЕВ оның бұлай емес екендігін растайды. «Пайдалануға қабылдау актісін БТИ дайындайтын техникалық төлқұжат негізінде береміз – олар алаңды өлшеп, үйдің қандай материалдан салынғандығын анықтайды. Бұрын Одақ кезінде мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау бөлімі барлық жаңа нысандарды қабылдады, олар толықтай іргетасты, қабырғаларды, төбе жабындарын тексерді. Қазір мұндай жоқ. Біз тек сыртқы түрін, реңін, дуалын және т.б. қараймыз».

Бас сәулетші айтып отырған техникалық төлқұжатта негізгі құрылыстың конструкциялық элементтерінің техникалық сипаты   деген тармақ бар. Онда сыртқы және ішкі іргелі қабырғалардың материалдары көр-сетілген. Материалды бағалау процедурасы қалай жүзеге асырылады? Бұл сұрақты «Атырау облыстық жылжымайтын мүлік орталығы» РМКК директорының орынбасары Надежда КИСИКОВАҒА қой-дық: «Техникалық төлқұжатты дайындамас бұрын үй толығымен пайдалануға берілуі тиіс. Тек осыдан кейін ғана біз сол жерге барып, өлшейміз. Қабырғалардың материалын клиенттің айтуы арқылы анықтаймыз. Бізде бәрін жазып отыратын қолжазбалық жазбалар бар. Ал содан соң арыз беруші оған қол қояды. Осы мәліметтердің негізінде біз техникалық төлқұжат жасақтаймыз. Иә, бізде осындай жалған мәлімет берген жағдайлар болды. Бірақ біз әрбір клиенттен қабырғасының белгілі бір материалдан жасалғандығын растайтын жазбаша қолхатын аламыз».

БТИ: «ҚОЖАЙЫННЫҢ СӨЗІНЕ СЕНЕМІЗ»

Атырау облыстық жылжымайтын мүлік орталығы» РМКК техникалық түгендеу бөлімінің бастығы Еркін МҰХАНҒАЛИЕВ үйлерді тексеру қожайынның сөзі арқылы жүргізілетінін растады: «Егер сіз үйдің қожайыны болсаңыз, сіз әрлеген жерді бүлдіруге немесе саңылау жасауға мүмкіндік бермейсіз ғой. Алайда ең алдымен, үйді енгізу актісін мақұлдау кезеңінде қалалық сәулет бөлімі қабылдайды».

Тықылдатып соғу арқылы қабырғаның материалын анықтауға бола ма деген сұраққа, техникалық түгендеу бөлімінің бастығы иә деп жауап берді: «Саман үй мен ракушеблоктан салынған үйдің қабырғасын соққанда әртүрлі дыбыстар - біреуінен қатқыл, біреуінен сыңғыр дыбыс шығады».

Мұны қабырға материалдарын анықтау тәсілдерінің бірі деп есептеңіздер. Оған сүйенуге болатындығына сенімді емеспін, дегенмен, сізге ескерту жасадық. Ал жапа шегушіге не істеу керек? Заңгер Жақсылық БҮРКІТОВТІҢ комментарийін ұсынамыз: «Бұл жағдайда несие алушы банкке хабарласқан, банк оған несие берердің алдында мүлікті бағалатқан. Бағалау заңды құжаттардың негізінде жүзеге асады, яғни, ешкім де сылағын қырып тастауға рұқсат бермейді. Сондықтан бұл сұрақты үйдің техникалық төлқұжатын жасайтын Жылжымайтын мүлік орталығының қызметкерлеріне, сондай-ақ құрылыс аяқталғаннан кейін нысанды қабылдайтын қабылдау комиссиясына жолдау қажет. Комиссия құрамына басқалармен бірге актіге қол қоятын қалалық сәулет бөлімінің өкілдері де кіреді. Актіге үйдің барлық техникалық сипаттамалары жазылады: неден салынғандығы, төбенің биіктігі, алаңы және т.б. Сондықтан бұл жағдайда жауапкершілік осы актіні растаған тұлғаларға және оны салушының өзіне жүктеледі. Сонда ол (үй қожайыны) алдаған боп шыққаны, өйткені барлық мәліметтер ауызша түсіндіру арқылы жазылады. Оны ресми құжатқа (төлқұжатқа) жалған ақпарат бергені үшін қылмыстық жауапкершілікке тартуға болады. Өйткені, техникалық төл-құжат негізінде бағалау жасалып, ипотекалық несие берілді. Сатып алушыға, ең алдымен, құқыққорғау органдарына арыздануы керек. Егер кінәлі тұлғаға немесе тұлғаларға қатысты сот үкімі шығарылса, онда сатып алушы әрі қарай азаматтық тәртіппен банкпен арадағы келісімді жарамсыз деп тану туралы және екі тарапты реституция қолдану туралы талап арызбен шағымдануға құқылы. Өйткені барлық тараптар алғандарын қайтарып берулері тиіс. Әрине, сатушы сатып алушыға үй үшін ақшаны бірден қайтара қоймайды. Сондықтан ұзақ сот процесі болатындығына дайын болуы керек. Бірінші кезеңде сот сатушының жылжымайтын мүлігіне тыйым салуы мүмкін».

Сәуле ТАСБОЛАТОВА