Шипа іздеп шетел асқан Ерлан

Бірнеше жыл бұрын осынау қол-аяғы балғадай жас жігіттің жілік майын ауыстыруға қатты мұқтаж болғандығына сене қою қиын. Бағына қарай, Израильдегі операция сәтті өтіпті. Алайда шетелде емделуге мемлекеттік жеңілдік алу үшін оған бірнеше жылын сарп етуге тура келген. Жігіттің жолы болыпты. Өз кезектерін күте алмай, бақилық боп кеткендер қаншама...

КВОТАНЫ АЛУ ҮШІН   ХАТ ЖАЗУ КЕРЕК

Алғаш рет өз сырқаты туралы Ерлан Ислямов 2003 жылы білген. Барлық жоғарғы сынып оқушылары сияқты әскери комиссариаттың медициналық комиссиясынан өткен кезде, анализ қорытындылары дәрігер анасын елең еткізген. Қазақстанның және одан тысқары жерлердегі түрлі емханалардан тексеруден өткен соң анасының текке қобалжымағаны, жілік майын ауыстыру қажет екендігі анық болған. Барлық құжаттарды квота бөлу өтінішімен денсаулық сақтау министрлігіне жіберген екен. Ондағылар қабыл алмаған. Бірнеше уақыт өткеннен кейін қайта өтініш жазады. Бұл жолы оны күту қағазына енгізген.

«Комиссиядан «келісім» алған біз екі ай күттік, бірақ мұның ұзаққа созылуы мүмкін екенін түсіндік, - деп әңгімелейді Ерлан. – Анама денсаулық сақтау министрінің орынбасарымен кездесудің сәті түсті. Ол мені шетелге емделуге жіберу туралы мәселені шұғыл шешуге тапсырма берді. Осыдан кейін біз үш ай бойына министрлікке толассыз қоңырау шалдық. Олар шетелдік медицина орталықтары жауап бермейді немесе науқасты қабылдауға дайын емес және т.б. дегендерді айтты. Алайда өзім түрлі шетелдік: Израильдағы, Германиядағы және басқа елдердегі емханалармен ғаламтор арқылы хабарласқан кезде, олардың жауаптары шұғыл келді. Көпшілігі мені кез-келген уақытта қабылдауға дайын екендіктерін хабарлады. Содан соң біз апта сайын Астанаға: президент әкімшілігіне, премьер-министрге, түрлі комитеттерге хат жаза бастадық. Осыдан кейін сең қозғала бастады».

Сөйтіп ол  ұзаққа созылған ауыр сырқат пен тіршілік үшін ұзақ күрестен кейін Израильда емделу үшін мемлекеттік квотаны алуға қол жеткізеді. Квота 2008 жылдың қазанында 70 пайыз мөлшерде бөлініп, алдын ала төленсе де, жілік майын ауыстыру тек 2009 жылдың тамызында ғана мүмкін болады. Халықаралық тізімде туысқан емес донорлардың бар екендігін растау үшін, донордың келісімін алу үшін уақыт пен жілік майын ауыстыру алдындағы дайындық та қажет болды. Тель-Авивтегі ірі мемлекеттік ауруханада жасалған операция сәтті аяқталады. Ерлан үйіне тек 2010 жылдың шілдесінде ғана оралған. «Жыл сайын осы емханада 65 ауыстыру операциясы өткізіледі. Ал, Санкт-Петербургта 300-дей операция болады. Бұл тәжірибенің жоқтығынан емес. Алғаш жілік майын ауыстыру операциясын аурухана мамандары 1979 жылы жасаған. Олардың емдеу тәсілдері өзгеше. Оларға тек операцияны жасау ғана емес, пациенттің операциядан соң аяқтан тұрып кетуі маңызды. Ал бұл өте көп еңбекті қажет ететін процесс. Үнемі асқынулармен күресу, қан тазарту қажет болады».

КВОТА ҮШІН КҮРЕС

Облыстық денсаулық сақтау басқармасы мамандарының айтуынша, шетелде емделуге жолдаманы, егер пациент Қазақстанда емделмейтін және ол сырқат арнайы сырқаттар тізіміне енген болса ғана ала алады екен. Ол сырқаттар: жұлын майының артерио-венозды мальформациясы (қан тамырдың даму ақауы); артерио-венозды мальформация және бас миының хирургиялық қол жетпейтін жерлерінің ісігі; радиохирургиялық емдеу әдісін (гамма-пышақ) қажет ететін аурулар; Эйзенменгер синдромы; терминалды жүрек жетіспеушілігі; жүректі ауыстырып салуды қажет ететін аурулар; бүйрек ауыстыруды қажет ететін созылмалы бүйрек жетіспеушілігі; бауыр ауыстыруды қажет ететін аурулар; жілік майын ауыстыруды қажет ететін аурулар; көмей немесе кеңірдек тарылуы (стеноз).

Алдымен аудандық, қалалық немесе облыстық ауруханадан тексеруден өтіп, емделу керек. Содан соң ауыр науқастарды Алматыға немесе Астанаға медициналық орталықтарға жібереді. Егер республикадағы бас маман біздің елімізде пациентке қажетті көмек көрсету мүмкіндігі жоқ деп тапса, онда ол медициналық қорытынды мен жолдама-қолдаухат береді. Осы құжаттың негізінде жергілікті денсаулық сақтау басқармасы денсаулық сақтау министрлігіне квота бөлу жөнінде өтінішхат жазады. Медициналық құжаттардың толық пакеті үш данада Денсаулық сақтау министрлігінің халыққа медициналық қызмет көрсету департаментіне жолданады. Заң бойынша бұл мәселені шешу 30 күннен аспауы керек. Егер министрліктің комиссиясы квотаны бөлу туралы шешімді мақұлдаса, онда науқасты күту қағазына қол қойылады. Содан соң жергілікті денсаулық сақтау басқармасына пациенттің кезектегі нөмірі мен емделуге баруы мүмкін емханалар көрсетілген хабарлама келеді.

18 жасқа дейінгі балалар, жүкті әйелдер және донор табылған жағдайда ағза ауыстыруға мұқтаж науқастар кезектен тыс квотаны ала алады.

Ерекше жағдайларда, медициналық көмек тез арада қажет болған жағдайда денсаулық сақтау министірі құжаттарды комиссияның жедел отырысында қаралуы туралы шешім қабылдайды.

«ӨЗ БҮЙРЕГІМДІ МЕЙІРІМДІ ЖАНДАРҒА ӨСИЕТ ЕТЕМІН»

«Облысымызда квотаны алу кезегінде қазір 10 адам тұр. Негізінен бұлар қан мен бүйрек сырқаттарына шалдыққандар, оның екеуі балалар»,  - дейді облыстық денсаулық сақтау басқармасының бас терапеві Алмагүл ҚАБДРАХМАНОВА. Біреуі – өте сирек кездесетін туа біткен жақ сүйек-бет ауруына шалдыққан сәби. Екіншісі – ақ қан ауруына шалдыққан Инамат. Ол туралы біздің газетіміз таяу арада жазған болатын.

Жыл сайын шетелге емделу үшін Атырау облысынан орташа алғанда 2 адамнан барады екен. Еліміздің түрлі аймақтарындағы науқастар жалпы республикалық бір кезекке тұрады. Облыстық денсаулық сақтау басқармасының мамандары кейде күтудің ұзаққа созылып кететіндігін жасырмайды. «Пациентті шетелге жібермес бұрын алдын ала үлкен жұмыстар жүргізу керек. Бұл процесс кезінде біздің басқарма мен министрліктің арасында үнемі телефон арқылы келіссөздер жүргізіліп, хаттар жазылады. Мәселен, бүйректі ауыстырып салу үшін 22 анализ тапсыру керек. Донорды іздеу көп уақыт алуы мүмкін», - дейді А.Қабдрахманова.

Республикалық «Аман Саулық» қорының президенті Бақыт ТҮМЕНОВА қазақстандықтардың шетелде емделу проблемасы жай квота алудан гөрі анағұрлым ауқымды екендігіне сенімді. «Көпшілігі тіпті мемлекеттік квота алу мүмкіндігі туралы білмейді де. Бұл жұртшылықтың бұдан бейхабар екендігін білдіреді. Өз құқықтары туралы білетіндер, бірақ күтуге мүмкіндіктері жоқтар әлдебір кәсіпорындардың, демеушілердің көмегі арқылы шетелге өздері шығып кетеді. Өз кеселін Қазақстанда емдетуге болатынын білсе де, бүйрегін ауыстыру үшін Қытайға немесе Пәкістанға баратын да пациенттер бар. Бұл отандық медицинаға деген сенімсіздікті білдіреді», - дейді Бақыт Түменова.

Қазақстанда донорлар банкі жоқ, ағзаны донорлау туралы заң жетілмеген. Шетелде қызмет бабы бойынша өмірін қатерге тігетін адамдардың көпшілігі алдын ала өздері қаза болған жағдайда ағзаларын пайдалануға рұқсат беретін өсиетхат қалдырады. Бұл оларда үйреншікті практикаға айналған. Бізде тірі кезінде мұндай өсиетхат қалдыру қалыптаспаған. «Заңда дәрігерлер өліп бара жатқан пациенттің сау ағзасын тек оның туысқандарының келісімімен пайдалана алады деп жазылған. Мәселен, адам көлік апатына ұшырап, тірі қалуға мүмкіндігі жоқ зақым алған болса, дәрігерлер қолдан келгеннің бәрін жасаса да зақым алушының өмірін құтқарып қала алмайды. Тіпті, осындай жағдайдың өзінде де оның туысқандары донорлыққа келісім бермейді. Неліктен? Өйткені олар донорлыққа келісім берген жағдайда дәрігерлер пациенттің өмірі үшін соңына дейін күреспей, ағзаны алғанды жөн көреді деген күдіктері болады», - дейді Б.Түменова.

Оның пікірінше, басты шешім – адамдардың осы проблемаға қатысты көзқарастарының өзгеруі. Әрине, мемлекет те заңды жетілдіріп, донорлар банкін, жаңа медициналық технологиялар ашуға және жоғары білікті мамандарды дайындауға қаржы салып, өз үлесін қосуы керек.

ӨМІР ҮШІН ӨЗДЕРІ КҮРЕСУ КЕРЕК

Бүгінде Ерлан Ислямов бұған шүбә келтірмейді. Кеселмен күрескен ұзақ жылдар ішінде ол ауқымды ақпараттар легін ақтарып, теңдессіз тәжірибе жинақтаған. Оны ғаламтордағы өз блогында бөлісіп, шетелде емделу кезінде қазақстандық пациенттермен бетпе-бет келетін қиындықтар туралы, соның ішінде денсаулық сақтау министрлігі тарапынан, өз басынан өткендей, емдеу ақысын кешеуілдетуі туралы егжей-тегжейлі әңгімелейді. Денсаулық сақтау министрлігі ауруханаға 100 мың доллардан астам сомада қарыз боп қалған. Соның салдарынан 40 мың доллар тұратын емдеудің кезекті кезеңін бастау мүмкін болмаған. Осы соманы жинап, оған салып жіберген барлық достары мен таныстарына рахмет. Үйіне келген соң Ерлан жілік майын ауыстыруға мұқтаж пациенттерге квота алуға көмектесу үшін өзінің «Аңсар» деп аталатын қорын ұйымдастыруды ұйғарады. Пациентке қорқынышты диагнозды қойған кезде, оның бойын үрей билейтіні сөзсіз. Дәрігерлер болса, ағза ауыстыруды шетел емханаларында жасатуға кеңес береді. Бірақ не, қалай және қайда жасатпақ? Науқастың ойында сансыз сұрақтар тұрады. Ең басты сұрақтардың бірі – донор табу. «Бізде пациент пен болжамды донордың сәйкестігіне анализ жүргізетін зертхана жоқ. Донорлар банкі де жоқ. Сондықтан донорды табу процесін жеделдету үшін пациенттердің өздері қиын жағдайдан шығудың жолын іздейді, - дейді Ерлан – Кейбірі Ресейге немесе Белоруссияға барып, типтендіруден өтеді де, халықаралық тізімнен донор іздейді. Бұл процедура сәтін салған жағдайда 2-3 ай уақыт алуы мүмкін. Біздің моңғолоид нәсілді өкілдер тізімде аз. Онда негізінен еуропалықтар, американдықтар енгізілген. Бұл да біз үшін белгілі бір қиындық туғызады».

Қазіргі уақытта «Аңсар» қоры Германиядағы Стефан Морш атындағы қормен серіктестік байланысты жолға қойған. Ол қорда ЛЧЛ-типтендіру және донорды іздеу орталығы жөніндегі зертхана бар. Егер туысқандарының ешбірі донор бола алмайтындығы анықталса, халықаралық тізімнен донор іздеу басталады. «Германиядағы орталықта типтендіру класы жоғары. Оның үстіне Қазақстаннан анализдерді жіберу белгілі бір уақыт алатынын ескерсек, жаңа технологиялар оларды оңай жеткізуге мүмкіндік береді. Ресейлік емханаларға анализдерді 18 сағат ішінде жеткізу керек. Ал Стефан Морш орталығына 5 тәулік ішінде жеткізілуі қажет, бұл курьерлік қызметке қолайлы», - деп әңгімелейді Ерлан. Қазір ол пациенттерімізде цитогенетикалық зерттеу жүргізуге мүмкіндік болу үшін Густав Карл атындағы Дрезденнің университеттік емханасымен серіктестік байланыс орнатуға әрекеттенуде. Атырау облысында мұндай анализдер жасайтын зертханалар жоқ. Республикалық деңгейде олар жүргізілгенмен, Германияда ол жақсы жасалады.

Барлық құжаттар жинақталып, донор табылғаннан кейін құжаттарды денсаулық сақтау министрлігіне жіберіп, комиссияның шешімін күту ғана қалады. Ерлан мақұлданған уақыттан бастап шетелге баруға дейін бір жыл күткен. Осы кезеңде үнемі өзінің бар екендігін еске салып, қайта-қайта жазып, телефон соғып, бір сөзбен айтқанда, процесті тездетуге әрекеттену керек. Жалпы осынау ұзақ та қиын жолда табанды болып, еңсені түсірмеген маңызды.

Зульфия ИСКАЛИЕВА

Суретті түсірген В.Истомин