Елдегі карантиннен шамамен 1 млн ШОБ субъектісі зардап шекті

Кәсіпорындардың іскерлік белсенділігі сәуір айында құлдыраудан кейін көпжылдық минимумға дейін біртіндеп қалпына келеді. Олардың кірістілігінің өсуіне қызметтің электрондық нысанына көшу де, мемлекет тарапынан қолдаудың ынталандыру шаралары да ықпал етеді, деп хабарлайды zakon.kz finreview.info-ға сілтеме жасап.

Коронавирустық Пандемия халықтың денсаулығын ғана емес, жалпы экономиканы да нашарлатты. Кейбір өкілдері өз қызметін қалпына келтіре алмаған шағын және орта бизнес субъектілері қатты зардап шекті. Бірақ, сонымен бірге төтенше жағдай режимінен шыққандар да бар. Бизнестің тоқтап қалуына не көмектесетіні туралы талдаушылар түсінді FinReview.info.

Сәуір айында іскерлік белсенділік индексі 37,2 пункт құрады, ал қазан айында бұл көрсеткіш 48,8 пунктке дейін өсті

Елдегі экономиканың жай-күйін және өнеркәсіп өндірісінің, құрылыс секторы мен қызмет көрсету саласының даму перспективаларын сипаттайтын іскерлік белсенділік индексі қазан айында 2020 жылдың екінші тоқсанының басындағы көпжылдық минимумнан 48,8 пунктке дейін өсті. Бұл 2017 жылдың сәуірінен бастап индекстің алғашқы құлдырауы болды.

Іскерлік белсенділік индексін Қазақстан Ұлттық Банкі экономиканың үш секторының: өнеркәсіп, құрылыс және қызмет көрсету саласының бизнес өкілдерінің сауалнамалары негізінде дайындайды. Индекстің маркерлік мәні 50 нүкте болып саналады. Бұл деңгейден жоғары мән елдегі кәсіпкерлік жағдайының жақсарғанын білдіреді. Егер көрсеткіш төмен болса, онда кәсіпкерлік сектор теріс өзгерістерге ұшырайды.

Іскерлік белсенділік индексінің өсуі қатарынан үшінші ай байқалады, яғни шағын және орта бизнес карантиндік шаралардың салдарынан күрт құлдыраудан кейін біртіндеп қалпына келеді. Бұл ретте қазан айында өнеркәсіп секторы мен қызмет көрсету саласының кәсіпорындары оң динамиканы көрсетті. Ал құрылыста 1,5 пунктке аздап төмендеу болды.

Кәсіпорындардың іскерлік белсенділігінің жандануы аясында бизнес-ахуалдың индексі де қалпына келтірілуде. Сәуір айындағы сәтсіздіктен кейін -32,5 пунктке дейін индекс біртіндеп қалпына келе бастады, қазан айының соңында 0 тармаққа жетті.

Бизнес-климат индексін Қазақстан Ұлттық Банкі кәсіпкерлерге олардың компанияларының ағымдағы қаржылық жағдайы және алдағы үш айда оның қаржылық жағдайы қалай өзгеруі мүмкін екендігі туралы сауалнама жүргізу негізінде дайындауда. Индекстің орташа мәні-0, егер ол оң болса, онда бұл жағдайдың жақсарғанын көрсетеді. Керісінше, теріс көрсеткіш болған жағдайда кәсіпкерлер Бизнестің нашарлағанын айтады.

Электрондық коммерцияның арқасында бизнестің кірістілігі артып келеді

Коронавирустың таралуы туралы қорқыныш халықты Интернетте сатып алуға итермеледі. Нәтижесінде электрондық форматқа қайта бағдарланған кәсіпорындардың кірістілігі орта есеппен 25% – дан астам өсті.

Мысалы, қолданба пайдаланушыларының саны Kaspi.kz жылдың басында 6 миллионнан 10 миллионға дейін өсті, "Мечта" тұрмыстық техникасының интернет-дүкеніндегі тапсырыстар 6 есе өсті, дүкеннің ойын-сауық тауарларын сату Meloman.kz 3 есе өсті, ал көп салалы нарықты сатып алу Wildberries.kz 2 есе өсті.

Осыған орай, 2020 жылдың қорытындысы бойынша электрондық коммерция сату көлемінің өсуі шамамен 40% – ды құрайды. Яғни, ақшалай баламада онлайн-сауда 1,4 млрд АҚШ долл. жетуі мүмкін. Салыстыру үшін 2019 жылы көрсеткіш 1 млрд АҚШ долл. құрады.

Алайда, карантиндік шаралар электрондық коммерцияға оң әсер еткенімен, жалпы алғанда, 3,3 млн жұмысшы немесе экономикалық белсенді халықтың 36% – ы тартылған шағын және орта бизнес соққыға жығылды. Сектор пайдасының 60% – дан астамы жұмыс істеп тұрған ШОБ кәсіпорындарының бестен бір бөлігіне тиесілі фактісі де жағдайды нашарлатады. Демек, субъектілердің 80% – ға жуығы қаржылық жағынан дәрменсіз болып қалады.

Сондықтан қазақстандық бизнесті іркіліссіз ұстап тұру үшін Үкімет дағдарысқа қарсы бірқатар шаралар қабылдады.

ШОБ әлсіреген, бірақ бұзылмаған

Ағымдағы жылы шағын және орта бизнесті құтқаруда банктер маңызды рөл атқарды. Біріншіден, қаржы ұйымдары бизнес үшін қолданыстағы несиелер бойынша кейінге қалдыруды қамтамасыз ете алды, екіншіден, олар ұйымдарға жаңа жеңілдетілген несиелермен қолдау көрсете алды.

Осы мақсатта мемлекет 800 млрд теңге бөлді. Бұл ретте бір қарыз алушы — ШОБ субъектісіне 3 млрд теңгеден аспайтын, ал ЖК үшін 50 млн теңгеден аспайтын деңгейде кредит беру лимиті белгіленген.

Бұл бағдарламаны іске асыруды банк секторы активтерінің сапасын тәуелсіз бағалаудан (AQR) өткен он екі қазақстандық банк жүзеге асырады. Соңғы деректер бойынша, атап айтқанда 2020 жылғы 18 қарашада банктер 567,4 млрд теңге сомаға 2 311 өтініш қабылдады. 1 370 ШОБ субъектілеріне 455,3 млрд теңге сомасында қарыз берілді, оның 101,6 млрд теңгесі бұрын берілген қарыздарды өтеуден түскен ақша есебінен берілді.

Бұдан басқа, елімізде "қарапайым заттар экономикасы" деп аталатын бағдарлама – басым жобаларға кредит беру тетіктері іске асырылуда. Оның шарттарына сәйкес Банктер өңдеу секторында, Агроөнеркәсіптік кешенде және қызмет көрсету саласында жобаларға кредит береді.

Бағдарлама шеңберінде қарыз алушылар үшін сыйақы мөлшерлемесі 5% — 6% – ды ғана құрайды, ал инвестициялық мақсаттарға бағытталған кредиттік ресурстар 10 жылға дейінгі мерзімге беріледі. Яғни, мемлекеттің мұнай бағасының құлдырауынан кейін экономиканың шикізаттық тәуелділігін төмендетуге деген ұмтылысы ерекше өзектілікке ие болды.

Инвестициялар ШОБ-қа қаржылық жағдайды жақсартуға көмектеседі

Елдегі қолданыстағы карантиндік шаралар шамамен 1 млн ШОБ субъектісіне теріс әсер етті. Әрине, олардың қаржылық жағдайы нашарлады, ал елде іске қосылған жеңілдетілген кредит беру бағдарламасы ШОБ-тың қаржылық тұрақтылығын қалпына келтірумен қатар, олардың кредиттелуінің артуына алып келеді. 1 қарашадағы жағдай бойынша заңды тұлғаларға кредит беру көлемі жыл басынан бері 318,9 млрд теңгеге өсті, дегенмен соңғы үш жылда кредиттердің қысқару үрдісі байқалды.

Капиталды ұлғайтуға мүмкіндік беретін неғұрлым тиімді қаржы құралдары Инвестициялар, атап айтқанда, даму банктері, инвестициялық банктер, қор биржалары, венчурлік қор арқылы тартуға болатын инвестициялар болып табылады. Мұндай қаржы институттары жаңа жобаларға инвестиция салып қана қоймай, жұмыс істеп тұрған компанияларға өздерінің дамуына қаражат тарту үшін капитал нарықтарына шығуға көмектеседі.

Мысалы, "Астана" Халықаралық қаржы орталығы жұмыс істеген екі жыл ішінде 2,5 млрд АҚШ долл. құрады. Ал оның қатысушылары қазақстандық жобаларға 444 млн АҚШ долл. инвестициялады.

Өз кезегінде, инвестициялар ақша қаражатын тартып қана қоймай, тауарлар мен қызметтерді өткізу географиясын кеңейтуге, сондай-ақ компанияның бизнес-процестерін жақсартуға мүмкіндік береді.