Өңделген мұнайдың ширек бөлігі ғана Қазақстанға беріліп жатыр — сарапшы

Финляндия да КСРО-ға кезінде сондай болған, бірақ ел өз экспортын да ұмытқан жоқ, деп хабарлайды 365info.kz.

Қазір Қазақстан үшін әрбір дұрыс емес қадам теріс салдарға әкелуі мүмкін, деп есептейді жақында өткен дөңгелек үстелге қатысушылар. Бірақ екінші жағынан, бүкіл аймақтың маңызы артып келеді, яғни пайда да түсуі мүмкін. Ең бастысы – өз іс-әрекеттерді мұқият есептеу.

Экономист Айдархан Құсайынов Қазақстанда мүмкіндіктер терезесі бар деген пікірмен келіседі. Бірақ ол «ол әлі ашық емес» деған пікірін айтты. Қазір Қазақстан экономикасы мұнай (және басқа да шикізат) экспорттайды және оның орнына азық-түлік және т.б. импорттайды. Шынын айтсақ,

мұнай өндірудегі біздің үлесіміз бар болғаны – 26%, қалған төрттен үш бөлігі шетелдік компанияларға тиесілі,

олардың саны 15 ел ішінен 80-нен асады.
Құсайыновтың пікірінше, жақын болашақта түбегейлі өзгерістерді күтудің қажеті жоқ.

— Ресей нарығын өз тауарларымызбен толтыруға қатыса алмаймыз, біз өзімізді қамтамасыз ете алмаймыз. Мұнда ресейліктер импортты алмастыру үшін ұзақ мерзімді перспективада өз кәсіпорындарын ашады деп үміттенудің де мәні жоқ. Олар оларды өздері ашады. Санкцияларды шетелде өндіріс құрудан гөрі логистика арқылы айналып өту оңай», — дейді ол.

Сонымен қатар, Құсайынов Қазақстанның төлем балансының проблемаларына қатысты пікір білдіріп, оны форточкамен салыстырды.

— Біз ресми түрде миллиард доллар аламыз делік. Не сатқанымызды жазамыз.

Содан кейін сол миллиард консалтинг қызметіне кетеді

Мысалы, шетелдік инвесторлар өз мұнайын өндіреді (өнімді бөлу туралы келісімнің арқасында), оны шетелге сатады, ал Қазақстан оны статистикаға жазады, — дейді Құсайынов.

Ел басшылығына кім қысым жасайды?

Қазақстан-Неміс университетінің профессоры Рустам Бурнашев «Қазақстанның мүмкіндіктері бар, бірақ ол оларға дайын емес болып шықты» деген пікір білдірді. Ол жағдайға тек экономикалық тұрғыдан ғана емес, саяси тұрғыдан да қарауды ұсынды. Оның пікірінше, ішкі саясатта әртүрлі топтардың мүдделері сезіледі.

— Нәтижесінде біз өзіміздің күн тәртібімізді қалыптастыра алмаймыз, қалыптасқан жағдайда қандай да бір бірыңғай әрекетті белгілей алмаймыз, нәтижесінде әрбір дұрыс емес қадам теріс салдарға әкеп соғуы мүмкін, — деді ол.

Бурнашев қазір ел басшылығына оны көп векторлы саясаттан бас тартуға мәжбүрлеу үшін сыртқы қысым бар деп санайды.

— Қазақстан – әлі де әлсіз және халықаралық қатынастардың шеткері аймағындағы шағын мемлекет. Біз біреуге ұнаса да, ұнамаса да көп ел мен ойыншылармен жұмыс істеуіміз керек. Елді геосаяси таңдауға итермелеген кезде проблемалар туындайды. Біз қорқыныш саясатының аймағына кіреміз. Мұндай жағдайда тиісті шешімдер қабылданбайды, — деді ол.

Ортаазиялық вектор барған сайын маңызды бола түсті

Саясаттанушы Замир Қаражанов ЕАЭО перспективалары туралы айта келе, интеграциялық бірлестік ретінде Достастық сақталатынын мәлімдеді. Бірақ қазіргі жағдайда оның жұмысында көп нәрсе қиындайды екен.

— Ресей мен Беларуське қарсы санкциялар жағдайында қадамдар табу керек,

олар бойынша еркін сауда және экономикалық байланыстарды дамытуға және санкциялық қысымға ұшырамауға болады

Қазір бұл тек Қазақстан үшін емес, Армения, Қырғызстан үшін де өзекті. Бірақ әзірге ЕЭК тарапынан санкцияларға ешқандай жауап айтылған жоқ. Бір қызығы, жағдай төтенше болғандықтан, кейінгі жылдары қалыптасқан интеграциялық өзара іс-қимылды сақтау үшін жылдам шешімдер қажет, — деп есептейді Қаражанов.

Ол санкциялар аясында Қазақстанға ресейлік компаниялар келетінін еске салып, бізге тек ресейлік нарықтан да басқа нарыққа жұмыс істейтіндер келіп жатқанын мәлімдеді. Бұл жағдайда

Қазақстан ХХ ғасырдың екінші жартысында өзінің бейтарап мәртебесін пайдаланған Финляндияның тәжірибесін қолдана алады,

шын мәнінде, Финляндия Батыс тауарлары үшін КСРО-ның сауда қақпасы болды. Жолай өз өнімін экспорттады.

— Қысым мен санкцияларға ұшырамаған фин экономикасының бұл тәжірибесі Қазақстан үшін де, ЕАЭО-ның басқа елдері үшін де қызықты болуға тиіс, — деді Қаражанов.

Сондай-ақ, ол Ресей үшін Орталық Азия векторының маңызы артып келе жатқанын атап өтті. Атап айтқанда, жүк транзитімен байланысты қазіргі проблема жағдайында жергілікті көлік инфрақұрылымы құтқарылуы мүмкін. Өңір елдері де осыдан көптеген пайдалы тұстарын ала алады.

Бұл жағдайда көлік компоненті шектелмеуі керек.

— Өңірде жинақталған мәселелерді шешу қажет. Алдағы уақытта шиеленісті жағдайда бірлесіп әрекет ету үшін бес ел белгіленген мерзімдермен жол картасын әзірлей алар еді, — деп пайымдайды Қаражанов.